خونریزی از مقعد؛ علل، علائم و درمان

خونریزی از مقعد یکی از اختلالات پزشکی شایع است که ممکن است به علت مشکلات متعددی از جمله بیماری‌های دستگاه گوارش، عوامل التهابی یا عوامل خونریزی خونی رخ دهد. این عارضه می‌تواند برای فرد مبتلا به آن ناراحتی و نگرانی بسیاری را به همراه داشته باشد و در صورتی که جدی گرفته نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی‌تری مانند کاهش آهن خون و ضعف عمومی شود.

در این مقاله، به بررسی علل و عوامل موجب خونریزی از مقعد، روش‌های تشخیصی، درمان و پیشگیری از این عارضه خواهیم پرداخت. همچنین، بررسی می‌شود که در صورتی که خونریزی از مقعد با علائم جدی همراه باشد، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد و تشخیص تخصصی و درمان در چه مواردی لازم است.

چه عواملی می‌توانند خونریزی از مقعد را ایجاد کنند؟

خونریزی از مقعد ممکن است به علت عوامل متعددی رخ دهد. در زیر، به برخی از اصلی‌ترین عوامل موجب خونریزی از مقعد اشاره می‌کنم:

1. بیماری‌های دستگاه گوارش

 برخی بیماری‌هایی مانند زخم معده و دوازده‌پوسته، التهاب روده‌ها (مانند التهاب کولیت التهابی و بیماری کرون)، تشکیل خونریزی‌های ورمیکولار (خونریزی از عروقی به دلیل وجود سوزن‌های کوچک در دیواره روده) می‌توانند باعث خونریزی از مقعد شوند.

2. هموروئیدها

 هموروئیدها یا بواسیر، یکی از شایع‌ترین علل خونریزی از مقعد هستند. آنها به عروق وریدی در منطقه مقعد و مستقیم آسیب می‌رسانند و خونریزی را ایجاد می‌کنند.

3. عوامل التهابی

 برخی بیماری‌های التهابی مانند التهاب مقعد و تورم‌ها می‌توانند به خونریزی از مقعد منجر شوند.

4. عوامل خونریزی خونی

برخی اختلالات خونریزی مانند هموفیلی، نقص فاکتورهای انعقادی خون و استئوپروتگرین می‌توانند خونریزی از مقعد را افزایش دهند.

6. تومورها

تومورهای بدخیم (سرطانی) و خوش‌خیم (غیرسرطانی) در منطقه مقعد می‌توانند خونریزی را ایجاد کنند.

7. عوامل دیگر

 برخی عوامل دیگر مانند عوامل عفونی، شرایط خونی (مانند کم خونی) و مصرف برخی داروها نیز می‌توانند به خونریزی از مقعد منجر شوند.

مهم است بدانید که این فقط برخی از عوامل اصلی هستند و هر فرد باید در صورت بروز خونریزی از مقعد، توسط یک پزشک متخصص مورد ارزیابی قرار گیرد تا علت خاص خودش را تشخیص دهد.

بیشتر بخوانید: آندوسکوپی فوقانی

چه علائم و نشانه‌هایی ممکن است در هنگام خونریزی از مقعد ظاهر شوند؟

خونریزی از مقعد ممکن است به علت مشکلات مختلفی از جمله بیماری‌های دستگاه گوارشی، عروق خونی، عفونت‌ها، ضایعات و تروماها، و غیره، رخ دهد. علائم و نشانه‌های مرتبط با خونریزی از مقعد ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. خون در مدفوع

 یکی از علائم اصلی خونریزی از مقعد حضور خون در مدفوع است. خون ممکن است بصورت قطرات خون روی سطح مدفوع مشاهده شود یا مدفوع به طور کامل قرمز یا سیاه (که نشانگر خونریزی در بخش علوی دستگاه گوارش است) باشد. اگر خون به صورت قطرات یا خون رنگ مدفوع مشاهده می‌شود، به عنوان خونریزی از راسته کولون (بخش پایینی دستگاه گوارش) شناخته می‌شود. اما اگر مدفوع سیاه و مشکی است (که به عنوان ملین خونی شناخته می‌شود)، ممکن است نشانه‌ای از خونریزی در بخش علوی دستگاه گوارش باشد.

2. خونریزی مخفی

 خونریزی ممکن است به صورت خفی و بدون دیده شدن در مدفوع رخ دهد. در این موارد، خون ممکن است به صورت مخفیانه درون مدفوع و در تست‌های آزمایشگاهی مشخص شود. این نوع خونریزی معمولاً به علت مشکلاتی مانند زخم معده یا اثنی عشر، بیماری‌های التهابی روده، یا تشکیل تومورهای خونریزی کننده رخ می‌دهد.

3. درد شکمی

در بعضی موارد خونریزی از مقعد، درد و ناراحتی شکمی همراه است. درد ممکن است به صورت ملایم تا شدید و در مناطق مختلف شکم احساس شود و معمولاً با خونریزی همزمان اتفاق می‌افتد.

4. تغییر در رنگ مدفوع

 خونریزی از مقعد ممکن است رنگ و ظاهر مدفوع را تغییر دهد. به عنوان مثال، مدفوع ممکن است به رنگ قهوه‌ای تیره یا سیاه بریده شود که به عنوان ملین خونی شناخته می‌شود.

5. اشکال در ترکیبات مدفوع

 خونریزی از مقعد ممکن است با افزایش مواد مختلفی همچون مخاط، لخته خون یا ترکیبات غیرمعمول دیگر در مدفوع همراه باشد. این اشکال می‌تواند به علت خونریزی، التهاب یا تغییرات دیگر در دستگاه گوارش باشد.

6. سایر علائم

 به علاوه، خونریزی از مقعد ممکن است با علائم دیگر همراه باشد از جمله: احساس خستگی و ضعف، کاهش وزن بدون دلیل، تغییرات در آشفتگی روده و احساس سیری ناقص، تهوع و استفراغ، اسهال یا یبوست و تغییرات در عادات دفع مدفوع.

اگر شما یا کسی دیگری علائم خونریزی از مقعد را تجربه می‌کنید، بهتر است به پزشک مراجعه کنید تا دلیل احتمالی و مشکلات مرتبط را تشخیص داده و درمان مناسب را تجویز کند.

چه آزمایش‌ها و روش‌هایی برای تشخیص خونریزی از مقعد وجود دارد؟

برای تشخیص خونریزی از مقعد، پزشک می‌تواند از روش‌ها و آزمایش‌های مختلفی استفاده کند. یکی از روش‌های تشخیصی مهم برای بررسی خونریزی از مقعد آندوسکوپی است. در این روش، پزشک از یک دستگاه اندوسکوپ که یک لوله نازک و انعطاف‌پذیر است، استفاده می‌کند. این دستگاه به طور مستقیم از طریق مقعد وارد راسته کولون (بخش پایینی دستگاه گوارش) می‌شود تا بتواند دقیقاً منطقه مورد نظر را بررسی کند.

آندوسکوپ دارای یک دوربین در انتهای خود است که تصاویر داخلی را به یک صفحه نمایش منتقل می‌کند و پزشک می‌تواند بررسی‌های لازم را انجام دهد. این روش امکان بررسی مستقیم سطح داخلی راسته کولون، شناسایی زخم‌ها، خونریزی‌ها، تشکیل تومورها و دیگر تغییرات را فراهم می‌کند. برای تکمیل تشخیص و تعیین منبع خونریزی، ممکن است پزشک نمونه‌ای از بافت یا مدفوع را برای آزمایش آناتومی‌پاتولوژی ارسال کند. 

علاوه بر آندوسکوپی، سایر روش‌ها مانند کولونوسکوپی، آنژیوگرافی و کپسول اندوسکوپی نیز ممکن است بسته به شرایط و نیازهای هر بیمار مورد استفاده قرار گیرند. در هر صورت، پزشک شما بر اساس علائم و نشانه‌های شما و نتایج آزمایش‌ها، تشخیص دقیق و درمانی مناسب را تعیین خواهد کرد.

بیشتر بخوانید: آندوسکوپی معده

چه عواملی می‌توانند خطر بروز خونریزی از مقعد را افزایش دهند؟

چندین عامل می‌توانند خطر بروز خونریزی از مقعد را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• برخی از بیماری‌های مرتبط با گوارش مانند زخم معده و اثنی عشر، التهاب روده‌ها (مانند کولیت التهابی)، سندرم روده تحریک‌پذیر و تومورهای گوارشی می‌توانند به خونریزی از مقعد منجر شوند.
• هموروئیدها یا تورم‌های وریدی در منطقه مقعدی نیز می‌توانند منجر به خونریزی از مقعد شوند. این تومورها ممکن است ناشی از فشار بر روی عروق مقعدی یا از ضعف عروقی باشند.
•  برخی داروها مانند ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی (NSAIDs) و آنتی‌کواگولانت‌ها (داروهای ضد انعقاد خون) می‌توانند خونریزی از مقعد را افزایش دهند.

• با پیشرفت سن، عروق مقعدی و آنال (محل خروج مدفوع) ممکن است ضعیف‌تر شوند و برای خونریزی آسان‌تر باشند.
• برخی از افراد بر اثر عوامل ژنتیکی ممکن است به طور طبیعی به خونریزی از مقعد مستعد باشند.
•  عواملی مانند تغذیه نامناسب، استفاده از الکل و سیگار، کم خوابی و استرس می‌توانند خطر خونریزی از مقعد را افزایش دهند.

 روش‌های درمان خونریزی از مقعد چیست؟

درمان خونریزی از مقعد بستگی به علت اصلی و شدت خونریزی دارد. در زیر، چند روش درمانی رایج برای خونریزی از مقعد ذکر شده است:

✔️ داروها

در برخی موارد خونریزی از مقعد، داروها ممکن است کافی باشند. مثلاً در صورت وجود التهاب یا عفونت، ممکن است آنتی‌بیوتیک‌ها تجویز شوند. در صورت وجود هموروئیدها، ممکن است از کرم‌ها یا مواد آرام‌بخش موضعی استفاده شود. برای موارد دیگری مانند التهاب روده تحریک‌پذیر یا بیماری‌های التهابی روده، داروهای ضدالتهابی و داروهای مهارکننده امواج غشایی ممکن است تجویز شوند.

✔️ روش‌های تصویربرداری

 در برخی موارد، بهترین فوق تخصص گوارش ممکن است از روش‌های تصویربرداری برای تشخیص و درمان خونریزی از مقعد استفاده کند. این شامل آندوسکوپی، کلونوسکوپی، آنجیوگرافی و کپسول اندوسکوپی می‌شود. با استفاده از این روش‌ها، پزشک می‌تواند منطقه مورد نظر را بررسی کند و در صورت لزوم، خونریزی را متوقف کند.

✔️ روش‌های جراحی

 در برخی موارد شدید خونریزی از مقعد، نیاز به جراحی وجود دارد. مثلاً در صورت هموروئیدهای شدید و مقاوم در برابر درمان دارویی، جراحی هموروئیدکتومی (برداشتن هموروئیدها) انجام می‌شود. در موارد دیگری مانند تومورهای خونریزی‌کننده، جراحی برای برداشتن تومور انجام می‌شود.

✔️ تراپی خون

در موارد شدید خونریزی از مقعد، ممکن است نیاز به تراپی خون باشد. این شامل انتقال خون و محصولات خونی مانند پلاسما، پلاکت و فیبرینوژن است تا فرآیند تخثر خون تقویت شود.

به هر حال، برای تشخیص و درمان صحیح خونریزی از مقعد، توصیه می‌شود با پزشک خود مشورت کنید. پزشک شما می‌تواند بر اساس علت و شدت خونریزی، روش مناسبی را تعیین کرده و درمان مناسب را به شما تجویزکند.

در صورتی که خونریزی از مقعد با علائم جدی همراه باشد، آیا باید به پزشک مراجعه کرد؟

بله، البته. در صورتی که خونریزی از مقعد با علائم جدی همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. علائم جدی شامل مواردی می‌شود نظیر خونریزی شدید  که ممکن است منجر به خطر جانی شود، خونریزی پیوسته و طولانی مدت، خونریزی همراه با درد شدید در ناحیه مقعد، ضعف عمومی، سرگیجه، تهوع و استفراغ. 

این علائم ممکن است نشانه‌های وجود مشکلات جدی مانند ترک در عروق مقعدی، زخم معده یا روده‌ها، سرطان گوارشی یا بیماری‌های خونریزی باشند. بهتر است در صورت بروز چنین علائمی، به متخصص یا پزشک خود مراجعه کنید. آنها با بررسی و تشخیص دقیق، می‌توانند درمان مناسب را تجویز کرده و از مشکلات جدی جلوگیری کنند.

چه راهکارهایی برای پیشگیری از خونریزی از مقعد وجود دارد؟

برای پیشگیری از خونریزی از مقعد، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

1. حفظ سلامت روده

مراقبت از سلامت روده و پیشگیری از بیماری‌های روده می‌تواند خطر خونریزی از مقعد را کاهش دهد. این شامل مصرف یک رژیم غذایی سالم و خوش‌تره‌ای با فیبر و مواد غذایی غنی، آب کافی نوشیدن، و تغذیه متنوع و اصولی است. همچنین، ورزش منظم و کاهش استرس نیز می‌تواند به حفظ سلامت روده کمک کند.

 2. جلوگیری از تحریک و آسیب روده

 اجتناب از فعالیت‌ها یا عواملی که می‌توانند روده را تحریک کنند و آسیب برسانند می‌تواند خطر خونریزی را کاهش دهد. این شامل جلوگیری از استفاده افراطی از ملین‌ها، اجتناب از تنش و فشار زیاد بر روی مقعد، و جلوگیری از زخم‌ها و شکستگی‌های مقعدی است.

3. مراقبت از هموروئیدها

هموروئیدها (واریس‌های مقعدی) یکی از علل شایع خونریزی از مقعد هستند. برای پیشگیری از آنها، می‌توانید از رژیم غذایی غنی از فیبر استفاده کنید، از فعالیت بدنی منظم بهره ببرید، از استفاده افراطی از ملین‌ها خودداری کنید و اجتناب از برندهای شکننده مدفوع باشید.

4. اهمیت آزمایش‌های پایه

 برخی از بیماری‌های خونریزی می‌توانند عامل خونریزی از مقعد باشند. در صورت وجود تاریخچه خانوادگی یا علائم مشکوک، مراجعه به پزشک و آزمایش‌های پایه مانند آزمایش خون، بررسی از نظر کمبودهای ویتامینی و اختلالات خونریزی می‌تواند به شناسایی و درمان این مشکلات کمک کند.

5. مراقبت از عفونت‌ها

عفونت‌ها می‌توانند عامل خونریزی از مقعد باشند. به همین دلیل، حفظ بهداشت شخصی، شستشوی دقیق دست‌ها، محافظت مناسب در مقابل عفونت‌های جنسی و اجتناب از مخالفت درمانی نامناسب کمک کننده است. 

6. تغذیه سالم و حاوی فیبر

مصرف یک رژیم غذایی سالم با فیبر غنی می‌تواند به حفظ سلامت روده کمک کند و خطر خونریزی را کاهش دهد. میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و مواد غذایی حاوی فیبر بالا مانند لوبیا، نخود و برنج قهوه‌ای به این دسته از غذاها می‌پیوندند.

7. نوشیدن مقدار کافی آب

مصرف آب کافی می‌تواند از نرم شدن مدفوع و پیشگیری از تشدید شدن مشکلات مربوط به روده کمک کند. معمولاً مصرف حداقل ۸ لیوان آب در روز توصیه می‌شود.

8. فعالیت و ورزش منظم

 فعالیت بدنی منظم و ورزش می‌تواند عملکرد روده را بهبود بخشد و خطر خونریزی را کاهش دهد.

9. اجتناب از دسترسی به عوامل تحریک‌کننده

 از عواملی مانند مصرف افراطی ملین‌ها، عدم توالی وقت‌های استراحت قابل تحمل برای تخلیه مدفوع، و عواملی که می‌توانند روده را تحریک کنند، خودداری کنید.

10. مراقبت از هموروئیدها

هموروئیدها (واریس‌های مقعدی) یکی از علل شایع خونریزی از مقعد هستند. برای پیشگیری از آنها، می‌توانید از رژیم غذایی غنی از فیبر استفاده کنید، از فعالیت بدنی منظم بهره ببرید و از استفاده افراطی از ملین‌ها خودداری کنید.

11. تشخیص و درمان بیماری‌های اساسی

برخی از بیماری‌های مرتبط با خونریزی از مقعد مانند التهاب روده، زخم معده و روده‌ها، تومورهای گوارشی و اختلالات خونریزی می‌توانند خطر خونریزی را افزایش دهند. در صورت بروز علائم مشکوک، بهتر است به پزشک مراجعه کنید و تشخیص و درمان مشکل اساسی را دریافت کنید.

نتیجه‌گیری

در نتیجه‌گیری، خونریزی از مقعد یک علامت نگران‌کننده است که نیازمند ارزیابی دقیق و درمان مناسب است. در این مقاله، ما به بررسی علل، تشخیص و درمان خونریزی از مقعد پرداختیم.

از آنجایی که خونریزی از مقعد می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی در سیستم گوارش باشد، تشخیص صحیح و دقیق علت اصلی ضروری است. بررسی‌های تشخیصی مانند آندوسکوپی، کولونوسکوپی و آزمون‌های خون می‌توانند به تشخیص دقیق و درمان مناسب کمک کنند.