سندرم یا بیماری روده تحریک پذیر (آی بی اس IBS): علائم و درمان

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS) وضعیتی است که در آن ” کولون” یا “روده بزرگ” افراد تحت تأثیر قرار می‌گیرد، بخشی از دستگاه گوارش که مواد دفعی در آن ذخیره می‌گردند. “ای بی اس” اختلالی است که در آن روده به‌درستی به وظیفه خود عمل نمی‌کند. افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر ممکن است در ناحیه شکم خود ناراحتی یا درد، گرفتگی، گاز، نفخ، اسهال و یا یبوست را تجربه کنند. علائم “ای بی اس” نه‌تنها می‌تواند باعث ناراحتی افراد شود، بلکه می‌تواند در کیفیت زندگی افراد نیز اختلال ایجاد نماید. برخی افراد مبتلا به این بیمار خود را نیازمند آن می‌بینند که مدام نزدیک سرویس بهداشتی قرار داشته باشند.

درحالی‌که هیچ درمانی برای سندرم روده تحریک‌پذیر وجود ندارد، اما درمان‌های کنترلی مؤثری در دسترس بیماران قرار دارد.  دکتر صدرالدینی، فوق تخصص گوارش، کبد و آندوسکوپی با تشخیص این اختلال، به بیماران کمک می‌کنند تا عامل محرک “ای بی اس” خود را شناسایی نمایند. همچنین به آن‌ها چگونگی کنترل و کاهش علائم سندرم روده تحریک‌پذیر آموزش داده می‌شود.  دکتر صدرالدینی از طریق تشخیص دقیق و راهکارهای درمانی مؤثر، می‌توانند آرامش را به زندگی افراد مبتلا به “ای بی اس” برگردانند.

سندرم روده تحریک‌پذیر چقدر شایع است؟

تخمین زده می‌شود در خط مقدم مراقبت‌های بهداشتی، “ای بی اس” 12 درصد موارد تشخیص را به خود اختصاص دهد. این بیماری همراه با دیگر اختلالات روده‌ای بیش از 40 درصد از تشخیص‌های متخصصین گوارش را تشکیل می‌دهد. “ای بی اس” می‌تواند تمام نژادها، کودکان و بزرگ‌سالان را تحت تأثیر قرار دهد. شروع “ای بی اس” معمولاً در اواخر نوجوانی یا در اوایل سنین بلوغ رخ می‌دهد. شروع آن به‌ندرت پس از 50 سالگی رخ می‌دهد. این بیماری زنان را بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌دهد. درحالی‌که در جامعه گزارش علائم “ای بی اس” در زنان حدود دو برابر مردان است، اما زنان حدود 2 الی 4 برابر بیشتر از مردان به دنبال مراقبت‌های پزشکی برای رفع علائم سندرم روده تحریک‌پذیر خود هستند. اکثر افراد مبتلا به “ای بی اس” برای رفع علائم مشکل روده ای خود، مراقبت‌های پزشکی را دنبال نمی‌کنند. در بسیاری افراد این بیماری به‌صورت مزمن ظاهر می‌شود. علائم چند ماهی ظاهر می‌شوند، سپس برطرف می‌گردند، اما مجدداً ظاهر خواهند شد. در برخی افراد، علائم خفیف هستند و برای برخی دیگر علائم می‌تواند بسیار شدید و یا حتی ناتوان‌کننده باشد.

علائم سندرم روده تحریک‌پذیر چه می‌باشد؟

علائم شایعی که بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر تجربه می‌کنند، می‌تواند شامل یک یا چندین مورد از موارد زیر باشد:

• درد معده و شکم (معمولاً در منطقه پایین شکم)
• اسهال غالب یا یبوست غالب و یا داشتن اسهال و یبوست به‌صورت متناوب
• نفخ یا احساس پری
• اتساع قابل‌مشاهده شکم (ظاهر شکم متورم می‌شود)
• وجود ترشحات مخاطی در مدفوع
• نیاز به تخلیه فوری (نیاز به مراجعه سریع به سرویس بهداشتی به جهت اجابت مزاج)
• بی‌اختیاری و یا نشت از روده
• احساس دفع ناکامل بعد از اجابت مزاج

چه عواملی باعث ایجاد سندرم روده تحریک‌پذیر می‌شوند؟

شواهد نشان می‌دهد که IBS یک بیماری چندعاملی است، بدین معنی که عوامل متعددی می‌تواند در بروز “ای بی اس” نقش داشته باشند. مطالعات نشان داده‌اند که شیوع سندرم روده تحریک‌پذیر در برخی از خانواده‌ها به علت عوامل ژنتیکی بیشتر است. همچنین به نظر می‌رسد استرس مزمن، به‌ویژه در اوایل زندگی، می‌تواند فرد را مستعد ابتلای به سندرم روده تحریک‌پذیر نماید. در برخی بیماران، عفونت روده‌ای، مانند مسمومیت غذایی می‌تواند عامل محرک شروع “ای بی اس” باشد. حتی اگر پاتوفیزیولوژی سندرم روده تحریک‌پذیر را کنار بگذاریم، اجماع عمومی بر این است که وجود یک اختلال در مسیرهای ارتباطی بین مغز و روده، باعث افزایش دریافت سیگنال‌های روده‌ای می‌شود. آن امر می‌تواند در عملکرد روده اختلال ایجاد نماید، ازجمله:

• اختلال در عملکرد حرکت روده‌ها (انقباض عضلات روده، اسپاسم روده بزرگ و حرکت محتویات آن) که به شکل اسهال یا یبوست ظاهر می‌شود.
• کاهش یا افزایش ترشحات دستگاه گوارش به داخل روده‌ها، که می‌تواند به‌صورت متناوب باعث شل شدن و سخت شدن مدفوع گردد.
• افزایش دریافت سیگنال‌های روده‌ای می‌تواند منجر به درد، ناراحتی و نفخ شکمی گردد.

مواد غذایی، استرس و در زنان تغییر در چرخه قاعدگی، می‌تواند باعث بدتر شدن علائم “ای بی اس” گردد. محققان دریافته‌اند که زنان مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر ممکن است در آغاز دوره قاعدگی علائمشان (مانند نفخ شکمی) بدتر گردد. این نشان می‌دهد که هورمون‌های تولیدمثلی می‌توانند علائم سندرم روده تحریک‌پذیر را افزایش دهند.

سندرم روده تحریک‌پذیر چگونه تشخیص داده می‌شود؟

در حال حاضر هیچ آزمایش معینی برای تشخیص “ای بی اس” وجود ندارد. این بیماری از روی علائم بیمار تشخیص داد می‌شود. حضور درد شکم به مدت حداقل 3 روز در هر ماه که با اجابت مزاج بهبود میابد و با اسهال و یا یبوست همراه است. می‌توان بر اساس علائم بیمار، آزمایشات تشخیصی حداقلی و در صورت غیاب نشانه‌های پرخطر مانند وجود خون در مدفوع، کاهش ناخواسته وزن، سابقه خانوادگی از سرطان روده بزرگ، بیماری سلیاک و بیماری التهابی روده (بیماری کرون یا کولیت اولسراتیو)، به تشخیص قابل اتکایی دست‌یافت. اگر نشانه و یا علائم پرخطری در بیمار یافت شود، ممکن است برای بررسی بیماری‌های دیگر غیر از سندرم روده تحریک‌پذیر، بیمار تحت ازمایشات تکمیلی قرار بگیرد.

درمان سندرم روده تحریک‌پذیر

اگر وجود بیماری سندرم روده تحریک‌پذیر توسط یک متخصص گوارش واجد شرایط گوارش تشخیص داده شد، یکی از بهترین راه‌ها برای مدیریت شرایط این بیماری، کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این بیماری است. دانستن اینکه چه چیزی علائم سندرم روده تحریک‌پذیر را بدتر می‌کند و مشخص نمودن این‌که این نشانه‌ها مربوط به بیماری‌های پرخطر نمی‌باشد، اولین گام در راه کنترل این بیماری است.

 دوم شناسایی مواد غذایی، عوامل زیست‌محیطی، تنش‌ها و عوامل دیگر که می‌توانند علائم شما را تشدید یا بدتر کنند و یا برعکس علائم شما را بهبود بخشند. باید توجه داشته باشید که تقریباً می‌توان به تمام افراد مبتلا به “ای بی اس” کمک کرد، اما هیچ درمان واحدی برای همه افراد وجود ندارد. غذا خوردن، استرس، غذاهای گازدار، افسردگی و اضطراب همگی می‌توانند باعث واکنش بیش‌ازحد روده بزرگ شوند، درنتیجه ممکن است علائم سندرم روده تحریک‌پذیر در برخی افراد بدتر شود.

رژیم غذایی در سندرم روده تحریک‌پذیر

رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی در کاهش تعداد دفعات بروز و شدت علائم “ای بی اس” مهم است. اولین موردی که ممکن است پزشک شما توصیه نماید، یادداشت‌برداری از رژیم غذایی است. این کار به شما کمک خواهد کرد تا غذاهایی که باعث تحریک علائم شما می‌شوند ، شناسایی نمایید.

• از خوردن غذاهایی که در آن‌ها مواد محرک وجود دارد و می‌توانند باعث تحریک روده و یا اسهال شوند، خودداری کنید، مانند:
  • کافئین
  • الکل
  • محصولات لبنی
  • غذاهای چرب
  • مواد غذایی شیرین
  • شیرین‌کننده‌های مصنوعی (سوربیتول و زایلیتول)
• برخی از سبزیجات (مانند گل‌کلم، کلم بروکلی، کلم، کلم بروکسل) و حبوبات (مانند لوبیا) می‌توانند نفخ معده را زیاد کرده و شرایط شما را بدتر کنند، بنابراین باید از خوردن آن‌ها اجتناب شود.
• یک رژیم غذایی با فیبر بالا می‌تواند علائم یبوست را کاهش دهد.
• به مقدار کافی آب بنوشید و از خوردن نوشیدنی‌های گازدار مانند نوشابه‌ها پرهیز کنید چرا که می‌توانند موجب نفخ و ناراحتی شما گردند.
• وعده‌های غذایی خود را کوچک‌تر کرده و برای جلوگیری از دل‌درد و اسهال به‌آرامی غذا بخورید.
• وعده‌های غذایی با کربوهیدرات بالا و کم‌چرب، مانند ماکارونی، برنج و نان‌های تهیه‌شده از غلات کامل می‌تواند برای شما مفید باشد (مگر اینکه به بیماری سلیاک مبتلا باشید).
• مکمل‌های پروبیوتیک مانند لاکتوباسیلوس اسیدوفیلوس و یا پری بیوتیک ها می‌توانند علائم سندروم روده تحریک‌پذیر (شامل دردهای شکمی، نفخ و بی‌نظمی اجابت مزاج) را کاهش دهند.
• FODMAPs (الیگو دی ساکاریدها (چند قندی‌ها) و پلی یول های (شیرین‌کننده‌های بدون شکر) قابل تخمیر) ها گروهی از کربوهیدرات‌ها هستند که زنجیره کوتاهی دارند، اگر میزان آن‌ها را در رژیم غذایی خود کاهش دهید می‌تواند در بهبود علائم “ای بی اس” شما مؤثر باشد.

مدیریت استرس

بسیاری از افراد مبتلا به سندرم روده تحریک‌پذیر، دریافته‌اند که با انجام فعالیت‌هایی که استرس را کاهش می‌دهد – مانند یوگا، ورزش و مشاوره – علائم سندرم روده تحریک‌پذیرشان کاهش می‌یابد. ورزش می‌تواند عملکرد روده‌ها را بهتر کمک کند درعین‌حال استرس را نیز کاهش می‌دهد.

داروها

تجویز ملین‌ها برای درمان یبوست و داروهای ضد اسهال برای درمان اسهال می‌تواند مفید باشد، همچنین داروهای ضد اسپاسم برای کمک به کنترل گرفتگی و درد روده بزرگ می‌تواند است. در برخی از زنان، دوزهای پایین داروهای ضدافسردگی خاص نیز می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. در زنان مبتلا به “ای بی اس” شدید که علامت اصلی آن‌ها اسهال است، آلوسترون (Lotronex) دارویی است که می‌تواند کمک‌کننده باشد.