ورم معده(التهاب معده یا گاستریت معده) علت، علائم و درمان

گاستریت التهاب پوشش معده است که می تواند منجر به درد بالای شکم، مشکلات تنفسی و سایر علائم شود. علل احتمالی شامل باکتری ها و برخی شرایط خودایمنی است. گاستریت می تواند خیلی ناگهانی ایجاد شود و علائم قابل توجهی ایجاد کند و ممکن است به سرعت بدون درمان برطرف شود. با این حال، گاستریت مزمن ممکن است مورد توجه قرار نگیرد. بدون درمان، می تواند به مرور زمان منجر به عوارض شود. باکتری هلیکوباکتر پیلوری شایع ترین عامل مورد اعتماد گاستریت در سراسر جهان است. در موارد دیگر، التهاب به دلیل تحریک است، که ممکن است به عنوان مثال از مصرف الکل یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) ناشی شود. گاستریت مزمن یک مشکل رایج است. در واقع، منابع تخمین می زنند که بیش از 50% مردم در سراسر جهان تا حدی به آن مبتلا هستند. این یک نگرانی مهم برای سلامت عمومی است، زیرا این بیماری با عوارضی مانند زخم معده و سرطان معده مرتبط است.

ورم معده اصطلاحی است که که توسط عامه‌ی مردم ( گاهی توسط پزشکان) برای توصیف وضعیتی به نام گاستریت به کار می‌رود که در آن شخصبه صورت  دوره‌ای دچار ناراحتی و درد معده (معمولا بعد از غذا خوردن) می‌شود که این حالت گاهی با حالت تهوع و استفراغ همراه است. این وضعیت همچنین ممکن است با عنوان “ناراحتی معده” یا “سوءهاضمه” نیز نامیده شود.

بیشتر بخوانید: درمان تهوع و استفراغ

گاستریت یا ورم معده چیست؟

---

گاستریت یک اصطلاح پزشکی است که به معنای التهاب غشای مخاطی معده است و در صورتی به بیمار اطلاق می‌شود که وجود التهاب و آسیب در جداره‌ی داخلی معده در نمونه‌های گرفته شده طی آندوسکوپی فوقانی، تشخیص داده شده باشد. ممکن است این مسئله به نظر شما عجیب برسد اما “گاستریت” در معنای واقعی آن در اصطلاح پزشکی، معمولا موجب بروز دوره‌های سوء‌هاضمه نمی شود (این موضوع حداقل در مورد گاستریت مزمن کاملا صحت دارد).

انواع گاستریت

گاستریت یا ورم معده دو نوع است: حاد و مزمن

گاستریت حاد– (الف) درد بسیار تیر کشنده و شدید (ب) به وجود آمدن ناگهانی درد و شدت گرفتن سریع آن (ج) کوتاه بودن مدت زمان درد شدید معده

گاستریت مزمن – طولانی مدت بودن درد معده، عود کردن مکرر درد در بازه‌ی زمانی طولانی و اغلب، شدت گذفتن درد به طور تدریجی

غشای مخاطی معده چیست؟

معده دارای یک پوشش داخلی یا همان غشای مخاطی است. این غشا باید هیدروکلریک اسید تولید کند تا به وسیله‌ی آن غذا هضم شود و از طرف دیگر خودش را در برابر همان اسید تولید شده محافظت کند تا آسیب نبیند. این کار توسط غددی انجام می‌شوند که در غشای مخاطی قرار دارند و دارای سه نوع مختلف هستند.

گاستریت حاد چیست؟

گاستریت حاد زمانی رخ می‌دهد که مخاط داخلی معده به‌طور ناگهانی ملتهب می‌شود. زمانی که متخصص گوارش آندوسکوپی فوقانی را انجام می‌دهد، پوشش داخلی معده قرمز و ملتهب به نظر می‌آید و در نمونه‌های گرفته شده از مخاط داخلی معده تعداد زیادی سلول‌های التهابی (عمدتا گلبول‌های سفید خو به نام لکوسیت) وجود دارد. همچنین ممکن است شکاف‌های کوچکی در سطح پوشش داخلی معده وجود داشته باشد که به آنها خوردگی حاد گفته می‌شود و حتی ممکن است در برخی نواحی کمی خونریزی وجود داشته باشد.

گاستریت مزمن چیست؟

گاستریت مزمن به معنای التهاب خفیف اما دائمی مخاط داخلی معده است. در این حالت در حالی که سلول‌های سالم در لایه مخاطی معده از بین می‌روند، این لایه به تدریج نازک‌تر می‌شود. سلول‌های التهابی شامل لنفوسیت‌ها در مخاط معده حضور دارند که نشان دهنده‌ی وجود واکنش سیستم ایمنی بدن هستند. این مشکل، خصوصا در کشورهای کمتر توسعه یافته، بسیار شایع است. در صورتی که گاستریت مزمن برای سالهای طولانی ادامه داشته باشد، پیشرفت کرده و به مرحله‌ای به نام متاپلازی می‌رسد که در این مرحله احتمال ابتلای شخص به سرطان معده کمی بیشتر می‌شود.

علت بروز گاستریت یا ورم معده چیست؟

---

علل بروز گاستریت حاد

گاستریت حاد بر اثر حضور مواد محرکی ایجاد می‌شود که لایه‌ی مخاطی معده را شدیدا تحریک می‌کنند. مواد محرک می‌تواند شامل آسپرین یا سایر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، سموم (مانند الکل بسیار قوی) و برخی عوامل عفونی خاص مانند میکروب هلیکوباکتری می‌شود. معمولا این التهاب با از بین رفتن عوامل محرک، ظرف مدت زمان کوتاهی فروکش می‌کند.

میکروب معده یا هلیکوباکتری چیست؟

هلیکوباکتری (یا میکروب معده یا H. pylori) یکی از انواع بسیار زیادی از باکتری‌هایی است که درون معده وجود دارند. در واقع، تخمین زده شده است که بیش از نیمی از جمعیت جهان این باکتری را در معده‌ی خود دارند اما هیچوقت به مشکلی دچار نمی شوند. به هر حال میکروب هلیکوباکتری یک عامل عفونی است که ریسک ابتلا به سرطان معده ، گاستریت و زخم معده را بالا می‌برد.

علل بروز گاستریت مزمن

گاستریت مزمن معمولا بر اثر عفونت با میکروب هلیکوباکتری ایجاد می‌شود. سایر علل ابتلا به گاستریت مزمن که کمتر شایع هستند عبارتند از:

مواد تحریک کننده

• گاستریت واکنشی نیز که در اثر عوامل تحریک کننده ایجاد می شود، نسبتاً شایع است.
• NSAID ها مانند ایبوپروفن (ادویل) و برخی از داروهای مسکن رایج دیگر می توانند باعث تحریک معده و گاستریت شوند. NSAID ها شایع ترین علت زخم معده هستند.
• برخی از محرک های دیگر که ممکن است مسئول این موضوع باشند عبارتند از الکل و صفرا.

شرایط خود ایمنی
شرایط خودایمنی می تواند منجر به گاستریت شود. به عنوان مثال، در افراد مبتلا به گاستریت آتروفیک خودایمنی، سیستم ایمنی به پوشش معده حمله می کند.

آسیب به معده

• ضربه فیزیکی یا آسیب به پوشش معده نیز می تواند منجر به گاستریت شود.
• به عنوان مثال، فردی که تحت عمل جراحی برای برداشتن بخشی از معده خود قرار گرفته است، ممکن است دچار گاستریت پس از گاسترکتومی شود که باعث تحلیل رفتن پوشش داخلی می شود.
• مکانیسم های پشت این موضوع هنوز مشخص نیست، اما گاستریت پس از گاسترکتومی ممکن است ناشی از افزایش رفلاکس اسید، واکنش های عصب واگ یا کاهش تعداد اسیدهای تحریک شده توسط هورمون ها باشد.

علل دیگر
عوامل غذایی معمولاً باعث ایجاد گاستریت نمی شوند، اما آلرژی های غذایی و بیماری سلیاک می توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. برخی از انواع گاستریت که از مسائل دیگر ناشی می شوند عبارتند از:

• گاستریت عفونی که توسط هلیکوباکتر پیلوری ایجاد نمی شود: ویروس ها و قارچ ها می توانند باعث گاستریت در افراد مبتلا به بیماری های ایمنی یا سایر بیماری های طولانی مدت شوند.
• گاستریت پرتویی: هنگامی که شکم در معرض اشعه قرار می گیرد، می تواند پوشش معده را تحریک کند.
• گاستریت ائوزینوفیلیک: این می تواند ناشی از یک واکنش آلرژیک باشد.
• بیماری منتریه: این نادر است. این شامل ایجاد چین های ضخیم و کیست در دیواره معده است.

عوامل خطر

برخی از افراد، از جمله افراد مسن و افراد با عملکرد سیستم ایمنی ضعیف، احتمال بیشتری دارد که به گاستریت مبتلا شوند. بسیاری از مسائل بهداشتی و عواملی مانند سیگار کشیدن نیز می تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. برخی از عوامل خطر گاستریت عبارتند از:

• سیگار کشیدن
• سطوح بالای استرس
• استفاده بیش از حد از الکل یا کوکائین
• بلعیدن مواد خورنده یا اجسام خارجی
• سابقه استفراغ مزمن
• کمبود ویتامین B12
• استفاده روتین از NSAID ها
• استفاده منظم از استروئیدهای تجویزی، شیمی درمانی، مکمل های پتاسیم یا مکمل های آهن
• قرار گرفتن در معرض تابش، چه به عنوان یک گزینه درمانی و چه از طریق آلودگی
• رفلاکس صفرا بعد از جراحی معده
• یک بیماری خود ایمنی، مانند تیروئیدیت هاشیموتو یا دیابت نوع 1
• اچ‌آی‌وی
• بیماری کرون
• سایر عفونت هایی که می توانند خطر گاستریت را افزایش دهند عبارتند از سل و سیفلیس.
• هلیکوباکتر پیلوری می تواند به طرق مختلف گسترش یابد. به عنوان مثال، غذا، آب یا کارد و چنگال آلوده ممکن است نقش داشته باشد.

عوارض گاستریت

گاستریت مزمن می تواند خطر سایر بیماری های گوارشی از جمله زخم معده یا زخم معده و خونریزی در معده را افزایش دهد. علاوه بر این، وینگ هلیکوباکتر پیلوری گاستریت ممکن است کمی خطر ابتلا به سرطان معده را افزایش دهد.

علائم گاستریت چیست؟

علائم گاستریت حاد

گاستریت حاد معمولا به‌طور ناگهانی ناراحتی معده و درد در قسمت فوقانی شکم و احساس ناراحتی و بدحالی در بیمار می‌شود چرا که بدن سعی دارد از دست ماده‌ی محرک رها شود. سایر علائم گاسترین حاد عبارتند از:

• حالت تهوع و استفراغ
• نفخ معده و دفع گاز معده
• کاهش وزن و از دست دادن اشتها

علائم گاستریت مزمن

در بسیاری از موارد، گاستریت مزمن هیچ علائمی ندارد. زمانی که آسیب معده برای مدت زمانی بسیار طولانی ادامه پیدا می‌کند و به مخاط داخلی معده آسیب شدید وارد می‌شود، دیگر معده نمی تواند مقدار کافی اسید تولید کند. این موضوع می‌تواند باعث سوء‌هاضمه و ناراحتی‌های گوارشی شود.

گاستریت مزمن همچنین باث می‌شود که معده قابلیت تولید یک ماده مهم به نام “فاکتور داخلی” را از دست بدهد. این ماده برای جذب ویتامین B12 بسیار مهم است. بنابراین شخص دچار کمبود ویتامین B12 شده و کمبود این ویتامین نهایتا می‌تواند باعث بروز کم خونی خطرناک شود که علائم زیر را ایجاد می‌کند:

• خستگی
• کم خونی
• (به ندرت) بروز علائمی در دست‌ها و پاها مانند بی حسی و گزگز یا سوزن سوزن شدن

وجود این کم خونی به راحتی با آزمایش خون ساده قابل تشخیص است.

گاستریت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

---

آزمایشات و تشخیص

موارد زیر می تواند به پزشک در تشخیص گاستریت کمک کند:

• انجام معاینه فیزیکی
• گرفتن سابقه پزشکی فرد و یادداشت علائم فعلی
• بررسی وجود هلیکوباکتر پیلوری با استفاده از آزمایش خون، تنفس یا مدفوع
• انجام آندوسکوپی
• انجام الکتروکاردیوگرافی
• در برخی موارد، پزشک می تواند گاستریت را با اشعه ایکس مری، معده و روده کوچک تشخیص دهد. آنها ممکن است به این اشعه ایکس به عنوان یک سری دستگاه گوارش فوقانی یا یک بلع باریم اشاره کنند.

پزشک همچنین ممکن است درخواست کند:

• ارزیابی عملکرد کلیه و کبد
• آزمایش کم خونی
• تست های عملکرد کیسه صفرا و پانکراس
• تست های بارداری
• اگر این موارد قطعی نباشد، پزشک ممکن است آندوسکوپی فوقانی را انجام دهد. این شامل قرار دادن یک لوله نازک، منعطف و روشن از طریق دهان و گلو و داخل معده برای انجام یک معاینه بصری است.

تشخیص گاستریت حاد

 اگر علائم ناشی از گاستریت به حدی شدید باشند که بیمار به پزشک مراجعه کند، معمولا تشخیص ابتلا به گاستریت با توجه به شرح حال بیمار ساده است. اما در صورتی که مشکل بیمار ادامه پیدا کند (یا برای مدت زیادی پیش از این وجود داشته است) و یا همراه با خونریزی باشد، انجام آزمایش آندوسکوپی فوقانی یا GED برای بررسی بیشتر وضعیت معده، ضروری است.

تغییرات ایجاد شده‌ی ناشی از التهاب معمولا تنها به معده محدود می‌شوند و تا روده‌ی کوچک گسترش پیدا نمی کنند. معمولا در پروسه‌ی تشخیصی سایر تست‌های تشخیصی مانند رادیوگرافی، اسکن (اسکن ام.آر.آی یا سی.تی.اسکن) ضرورتی پیدا نمی کنند مگر اینکه پزشک در حین معاینه‌ی بیمار به وجود بیماری‌ها یا مشکلات دیگر مشکوک شود.

تشخیص گاستریت مزمن

تشخیص گاستریت مزمن با آزمایش کردن یک نمونه گرفته شده از مخاط داخلی معده، ممکن است. نمونه برداری از جداره داخلی معده توسط آندوسکوپی فوقانی انجام می‌شود. همچنین ممکن است آزمایشات تشخیصی دیگری از جمله تست هلیکوباکتری، ضرورت پیدا کند.

گاستریت چگونه درمان می‌شود؟

---

درمان گاستریت حاد

واضح است که اولین مهم‌ترین اقدام در درمان گاستریت مزمن، از میان بردن عامل تحریک کننده و به وجود آورنده‌ی التهاب است. در این موارد استفاده از آنتی‌اسیدهای ساده، داروهای قویتر مانند آنتگونیت‌های H2 (مانند Tagamet  و Zantac)، یا داروهای پمپ پروتون ( مانند Nexium) برای کاهش اسید معده مفید هستند. همچنین ممکن است نیاز به استفاده از داروهای ضدتهوع نیز باشد.

در صورتی که علائم بیمار با مراقبت‌های اولیه بهبود پیدا نکردند و یا استفذاغ بیمار همراه با خون باشد، لازم است که با پزشک متخصص مشورت شود تا معاینات و آزمایشات تشخیصی بیشتری برای بررسی وضعیت بیمار صورت بگیرد. در صورتی که وجود میکروب هلیکوباکتری در معده تشخیص داده شود معمولا ترکیبی از چند آنتی‌بیوتیک برای دو هفته برای بیمار تجویز می‌شود. در اغلب موارد گاستریت حاد سریعا فروکش می‌کند مگر اینکه با انجام درمان‌های اولیه، عفونت یا عامل التهابی از بین نرفته باشد.

درمان گاستریت مزمن

برای آن که از پیشروی بیشتر بیماری گاستریت مزمن جلوگیری شود، در ابتدا لازم است که علت بروز التهاب یا عفونت (که معمولا میکروب هلیکوباکتری است) برطرف شود، اما حتی در صورت انجام این کار نیز تنها از پیروی بیماری جلوگیری می‌شود و به ندرت پیش می‌آید که مخاط داخلی معده به وضعیت قبلی خود بازگردد. کمبود ویتامین B12 نیز با انجام تزریقات مداوم جبران می‌شود.

بیمارانی که تغییرات مخاط داخلی معده در آن‌ها بسیار شدید است و ممکن است سرطانی شود، لازم است هر ساله تست آندوسکوپی را انجام دهند تا طی این تست وجود هر گونه زخم یا ضایعه‌ای که ممکن است تبدیل به سرطان شود، تشخیص داده شود.

به خاطر داشته باشید:

• گاستریت حاد: بر اثر عفونت یا یک عامل محرک ایجاد می‌شود و باعث بروز ناگهانی ناراحتی و در معده می‌شود. اما با از بین بردن عامل التهاب نیز این درد و ناراحتی به سرعت فروکش می‌کند.
• گاستریت مزمن: وضعیتی است که در آن مخاط داخلی معده در بلند مدت در معرض آسیب قرار می‌گیرد. عامل التهاب و آسیب معمولا میکروب هلیکوباکتری است. گاستریت مزمن معمولا باعث درد یا سوءهاضمه نمی‌شود اما بروز آسیب‌های شدید به مخاط معده می‌تواند باعث فقر ویتامین B12 و کم‌خونی شدید شود.

رژیم غذایی

اگرچه رژیم غذایی و تغذیه معمولاً باعث گاستریت نمی شود، الکل، آلرژی غذایی و برخی مکمل ها می توانند در ایجاد آن نقش داشته باشند. ایجاد تغییرات در رژیم غذایی درمان اصلی گاستریت نیست، مگر زمانی که ورم معده ناشی از بیماری سلیاک یا آلرژی غذایی باشد. با این حال، برخی از افراد دریافتند که خوردن غذاهای خاص به علائم آنها کمک می کند، و انجام این کار ممکن است به بدن کمک کند تا از شر باکتری هلیکوباکتر پیلوری خلاص شود. خوردن کمتر غذاهایی که می تواند معده را تحریک کند – مانند غذاهای تند، اسیدی یا سرخ شده – ممکن است به مدیریت گاستریت کمک کند، همانطور که می تواند به خوردن وعده های غذایی کوچکتر و مکرر کمک کند.

بهترین روش به علت بیماری و حاد یا مزمن بودن آن بستگی دارد. درمان ممکن است شامل طیف وسیعی از داروها باشد، از جمله:

آنتی بیوتیک ها: یک دوره آنتی بیوتیک اغلب می تواند مستقیما هلیکوباکتر پیلوری را درمان کند. پزشک ممکن است کلاریترومایسین (بیاکسین) و مترونیدازول (فلاژیل) را تجویز کند.
مهارکننده های پمپ پروتون: به عنوان مثال، امپرازول (پریلوسک) یا لانسوپرازول (Prevacid)، می توانند تولید اسید را مسدود کرده و به بهبودی کمک کنند.
مسدود کننده های H2: این داروها که شامل فاموتیدین (پپسید) می شود، می تواند تولید اسید را کاهش دهد.
آنتی اسیدها: این داروها می توانند اسید معده را خنثی کنند. بسیاری از آنها برای خرید آنلاین در دسترس هستند.
عوامل پوشش: سوکرالفات (کارافات) و میزوپروستول (سیتوتک) می توانند پوشش معده را بپوشانند و از آن محافظت کنند.
داروهای ضد تهوع: چندین داروی ضد تهوع برای خرید آنلاین در دسترس هستند.
ترکیب داروهای مناسب با تغییرات رژیم غذایی توصیه شده مطمئن ترین راه برای کمک به تسکین گاستریت است.

درمانهای خانگی

علاوه بر ایجاد تغییرات در رژیم غذایی و امتحان گزینه های درمانی فوق، برخی از افراد ممکن است از داروهای طبیعی نیز بهره مند شوند که می توانند در خانه امتحان کنند. این می تواند شامل استفاده از پروبیوتیک ها، مکمل ها و دمنوش های گیاهی باشد. برخی از افراد ممکن است متوجه شوند که تکنیک‌های کاهش استرس، مانند مدیتیشن و یوگا، راه‌های مفیدی برای کمک به کاهش علائم هستند.

جلوگیری

دانشمندان هنوز بسیاری از مسائلی که ممکن است باعث گاستریت شوند را به طور کامل بررسی نکرده اند. از آنجایی که برخی از علل ناشناخته باقی می مانند، ممکن است جلوگیری از این مشکل غیرممکن باشد. با این حال، یک فرد می تواند سعی کند خطر خود را با موارد زیر کاهش دهد:

• رعایت بهداشت دست و خوردن غذاهای خوب پخته
• اجتناب از داروهایی که می توانند معده را تحریک کنند
• اجتناب از سیگار کشیدن و مصرف الکل

کلام آخر

درمان انجام شده برای گاستریت که توسط متخصص گوارش، دکتر صدرالديني انتخاب می‌شود، به علت ایجاد کننده‌ی گاستریت بستگی دارد و هدف از برنامه ی درمانی برطرف کردن عامل اصلی التهاب در مخاط داخلی معده است. برخی از روشهای درمانی پرکاربرد برای برطرف کردن گاستریت عبارتند از داروهای آنتی‌بیوتیک، آنتی‌اسیدها، و داروهایی که اسید معده را کاهش داده یا مسدود می‌کنند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد بیماری گاستریت و روش های درمانی مناسب برای شما می‌توانید می‌توانید با شماره‌ی 09901414248 تماس گرفته و یا از مشاوره‌ی رایگاه در تلگرام بهره‌مند شوید.