سیروز کبدی| درمان سیروز کبدی| علائم سیروز کبدی| دکتر مسعود صدرالدینی

هنگامی که چیزی به کبد حمله می کند و به آن آسیب می زند، سلول های کبد کشته می شوند و بافت اسکار (در طی چند سال) تشکیل می شود که به عنوان فیبروز شناخته می شود. هنگامی که کل کبد دچار زخم می شود، کوچک و سفت می شود که به آن سیروز می گویند. معمولاً این آسیب قابل جبران نیست مگر اینکه بتوان علت اصلی را از بین برد . مثلاً با قطع مصرف الکل یا از بین بردن ویروس هپاتیت C آن را کنترل کرد. هر بیماری که کبد را برای مدت طولانی تحت تاثیر قرار دهد می تواند منجر به فیبروز و در نهایت سیروز شود. در واقع سیروز کبدی، یک بیماری به کندی پیشرونده است که با تشکیل بافت فیبروز و اسکار در کبد مشخص می شود که در نهایت جایگزین هپاتوسیت های (سلول های اصلی کبد) نرمال شده و جریان خون دیواره های ورید پورت را مختل می کند. فیبروز، می تواند حاصل خود – تدامی بسیاری از فرآیندهای ابتدایی باشد مانند: عوامل عفونی، التهابی، سمی، متابولیک، ژنتیکی و عروقی که به صدمه کبدی منجر می شوند. اکثر خصوصیات بالینی سیروز در نتیجه افزایش فشار پورت، اختلال عملکرد هپاتوسلولار یا تغییر تمایز سلولی ایجاد می شوند.

فهرست مطالب نمایش

آیاکبد چرب به نارسایی (تنبلی) کبد، سیروز ختم می شود؟

در کبد چرب پيشرفت آسيب کبدي به سيروز ختم مي شود 26-8 درصد افراد مبتلا به NASH در مدت 7 سال دچار سيروز خواهند شد. خانمهاي ديابتيک با ريسک بالاتري روبرو هستند. افراد مبتلا به سيروز با ريسک عوارض بيماري روبرو هستند و در نهايت نياز به پيوند کبد خواهند داشت.

افراد مبتلا به کبد چرب دچار عارضه هاي مختلفي همچون چربي خون بالا و فشار خون بالا مي شوند که در نتيجه آن ممکن است فرد مبتلا به کبد چرب، دچار عارضه هاي قلبي – عروقي گردد. همراه شدن کبد چرب و آنزيم هاي کبدي بالا (استئاتو هپاتيت ) معمولا باعث مي شود که بعد از گذشت 8- 10 سال از هر 100 نفر، 10-12 نفر مبتلا به سيروز کبدي مي شوند، اما در صورتي که کبد چرب همراه با آنزيم هاي کبدي طبيعي باشد، بعد از 11- 10 سال تنها 2 نفر شانس ابتلا به بيماري سيروز کبدي را خواهند داشت.

از جمله راههاي مهم انتقال سيروز کبدي را تماس از مادر به نوزاد، تماس با فرد آلوده و تزريق با سوزن آلوده يا فرآورده هاي خون آلوده را نی توان ذکر نمود.

بدليل سختي دربيماران سيروز کبدي، جريان خون طبيعي کبدشان دچار اختلال مي شود و باعث هيپرتاسيون پورتال و عوارض آن شامل: واريس مري، آسيت و ادم اندام ها مي گردد. وي همچنين افزود که در اين بيماري سلولهاي کبدي از بين مي روند و کبد دچار اختلال مي گردد. زردي( يرقان )، آنسفالوپاتي کبدي( کاهش سطح هوشياري )، کاهش سنتز، ساخت و ساز پروتئين هاي خوني و اختلالات انعقادي از مهمترين عوارض اين بيماري می باشد.شايعترين علت بيماري سيروز کبدي در کشورهاي غربي ” الکل ” و در ايران ” هپاتيت B ” مي باشد. بيماري هاي اتوايميون و هپاتيت C ، کبد چرب و مشکلات ژنتيکي را از ديگر عوامل دخيل در سيروز کبدي می باشد. لازم به ذکر است که هر بيمار سيروز الزاما نياز به پيوند کبد ندارد و تنها بيماراني که عوارض شديدي پيدا ميکنند نياز به اين درمان دارند.

چه کسانی در معرض خطر سیروز کبدی هستند؟

دلایل مختلفی وجود دارد که کبد می تواند تا حد سیروز آسیب ببیند، از جمله:

الکلیسم مزمن
بیماری خود ایمنی کبد
هپاتیت B و C
بیماری کبد چرب غیر الکلی
اختلالات مجاری صفراوی
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض برخی داروها/
اختلالات ارثی، مانند هموکروماتوز ارثی

علل ابتلا به سیروز کبدی

بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)، بیماری کبد الکلی و عفونت با ویروس هپاتیت C شایعترین علل سیروز در جوامع صنعتی هستند؛ ویروس هپاتیت B علت اصلی این بیماری در آسیا و اکثر آفریقاست. علل قابل توجه و بیشمار دیگری برای سیروز وجود دارد که نیازمند توجه ویژه هستند. عوامل مختلفی باعث بروز بیماری سیروز کبدی می شوند که شامل موارد زیر هستند:

– هپاتیت نوع ب (B) یا HBV (شایعترین علت در ایران)

– هپاتیت نوع ث (C) یا HCV

– هپاتیت اتوایمیون

– سیروز کریپتوژنیک (باعلت نامعلوم)

–کبد چرب

– سیروز ناشی از کلانژیت اسکلروزان

– بیماری ویلسون و هموکروماتوز ارثی

– سیروز صفراوی اولیه

– سندرم بودکیاری

– داروها

– مشروبات الکلی (شایعترین علت در اروپا و آمریکا)

علائم سیروز کبدی

علائم سيروز کبدي بستگي به مرحله بيماري دارد به طوری که در مراحل اوليه، بيماري هيچگونه علایم ندارد و تنها با آزمايشهای دقيق و بررسي هاي راديولوژيکي و بافت شناسي قابل تشخيص است. به تدريج که بيماري پيشرفت مي کند علائم و عوارض بیماری نیز افزايش مي يابد. با توجه به سفت شدن تدريجي بافت کبد، جريان خون عادي احشاء داخل شکمي که از کبد عبور مي کنند و به قلب مي رسد دچار اختلال مي شود و ضمن کم شدن سرعت خون در اين سيستم ، فشار وريدهاي کبدی افزايش مي يابد و جريان خون از راههاي فرعي به قلب مي رسد که مهمترين آن از طريق وريدهاي اطراف مري مي باشد و به همين دليل اين وريدها متسع و بزرگ مي شوند و رگ هاي واريسي را تشکيل مي دهند. اين واريس ها در اثر بزرگ و نازک شدن و افزايش بيشتر فشار دچار پارگي و باعث خونريزي گوارشی می شوند که به صورت استفراغ طولاني و مدفوع تيره رنگ یا کم خوني خود را نشان مي دهد. در اثرافزايش فشار در سيستم پورتال کبدي، طحال نيز به تدریج بزرگ مي شود و به دلیل به دام انداختن پلاکت ها دربافت طحال تعداد پلاکت ها در خون کاهش مي يابد . از طرفي با کم شدن عملکرد سلول های کبدی فاکتورهاي خوني نیز توسط کبد ساخته نمي شود و خون شما ممکن است دير لخته شود و در اثر زخم يا پارگي مويرگ ها خونريزي غیرطبیعی زير پوست يا خونريزي لثه ايجاد مي نمايد.

می توان سال ها بدون داشتن علائم سیروز زندگی کرد. با این حال، اگر هیچ کاری در مورد علت سیروز انجام نشود، در نهایت بدن دچار آسیب شدید می شود و علائم زیر را ایجاد می کند.

انرژی کم
اشتهای ضعیف
کاهش وزن
از دست دادن توده عضلانی
تجمع مایع / تورم

همچنین ممکن است به دلیل پیشرفت سیروز از حالت جبران شده به حالت جبران نشده که می تواند تهدید کننده زندگی باشد، این علائم جدی تری را ایجاد کند:

خونریزی داخلی از رگ های خونی بزرگ در مری که واریس خونریزی نامیده می شود
تجمع مایع در شکم به نام آسیت
سردرگمی ناشی از تجمع سموم در خون، به نام آنسفالوپاتی
زرد شدن چشم و پوست که به آن یرقان می گویند
نارسایی کلیه

تظاهر بالینی سیروز کبدی

علائم در مراحل اولیه، اغلب غیر اختصاصی اند و شامل خستگی، بی حالی، ضعف، تغییر وزن، بی اشتهایی و تهوع است. پیشرفت افزایش فشار پورت یا از دست رفتن سلول های اصلی کبد ممکن است منجر به افزایش قطر شکم، اختلال عملکرد جنسی و خونریزی گوارشی شود. یافته های فیزیکی بستگی به stage یا مرحله بیماری در زمان بروز دارد.

آسیب شناسی

اتفاقاتی که به ایجاد سیروز منجر می شوند شامل صدمه قابل توجه هپاتوسیت و به دنبال آن ترمیم غیر موثر که به فیبروز کبدی می انجامد. ماهیت صدمه می تواند بسته به مکانیسم، حاد یا مزمن باشد.

سیروز کبدی چگونه تشخیص داده می شود؟

به دلیل ذخیره قابل توجه عملکردی کبدی، مبتلایان به سیروز اغلب بدون علامت هستند و تشخیص معمولا به صورت اتفاقی در هنگام معاینه فیزیکی یا تست آزمایشگاهی صورت می گیرد. از طرفی ممکن است بیماری با عوارض ویژه و تهدید کننده حیات مربوط به سیروز بروز کنند.

در صورت شک به سیروز براساس زمینه بالینی، در اکثر موارد می توان از روی ترکیب یافت های بالینی، آزمایشگاهی و رادیولوژی به طور قابل اعتمادی، تشخیص داد. اما برای تشخیص دقیق سیروز، هنوز بیوپسی کبد به عنوان استاندارد طلایی در نظر گرفته می شود. با پیشرفت های تصویربرداری، در حال حاضر بیوپسی کبد اغلب برای ارزیابی مرحله و شدت بیماری، پیش آگهی و پایش جواب به درمان انجام می شود.

برای تشخیص سیروز، با یک مکالمه کامل برای درک علائم شما و یک معاینه فیزیکی شروع می شود. پزشک ممکن است تشخیص دهد که آزمایشات اضافی لازم است. آنها ممکن است شامل موارد زیر باشند:

آزمایش خون
تست های تصویربرداری: سی تی اسکن، ام آر آی یا اولتراسوند برای بررسی علائم بیماری در کبد.
روش های غیرتهاجمی برای مرحله بندی فیبروز
آندوسکوپی: برای بررسی وریدهای غیر طبیعی به ویژه در مری، معده و روده.
تست عملکرد کبد: گروهی از آزمایشات که برای بررسی التهاب کبد و آسیب کبدی استفاده می شود.
بیوپسی کبد: برداشتن بافت برای معاینه زیر میکروسکوپ با آسپیراسیون با سوزن ظریف با استفاده از سونوگرافی آندوسکوپی (EUS)، که شامل استفاده از آندوسکوپ، یک لوله روشن و انعطاف پذیر به ضخامت یک انگشت، برای بررسی کبد و ایجاد تصاویر دقیق با استفاده از تصویربرداری اولتراسوند است. .
روش های غیرتهاجمی برای مرحله بندی فیبروز و ارزیابی محتوای چربی در کبد
الاستوگرافی کبد یک روش غیر تهاجمی برای مرحله بندی درجه فیبروز (اسکار) است. ارزیابی دقیق تری از فیبروز پیشرفته نسبت به تست های تصویربرداری ارائه می دهد. الاستوگرافی کبد شامل استفاده از یک پروب سونوگرافی سطحی است که یک پالس با فرکانس پایین یا موج برشی را به حجم کمی از بافت کبد در زیر قفسه سینه ارسال می کند. انتقال موج صوتی کاملا بدون درد است. روش‌های متعددی برای استفاده از این تکنیک وجود دارد: الاستوگرافی گذرا با کنترل ارتعاش (VCTE)، الاستوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRE)، الاستوگرافی مبتنی بر نیروی تشعشع صوتی، و الاستوگرافی موج برشی. از میان این رویکردها، الاستوگرافی گذرا با کنترل ارتعاش بیشترین استفاده را در سراسر جهان دارد.

یافته های آزمایشگاهی

اختلال عملکرد سلولی کبد

این اختلال منجر به مختل شدن ساخت پروتیئن، کاهش سطوح نیتروژن اوره خون و افزایش آمونیاک سرم می شود.

رادیولوژی

دستگاه های رادیولوژی متنوع شامل اولتراسوند (با و بدون داپلر از سیستم وریدی پورت و کبدی)، سی تی اسکن و MRI پروفایل های مکملی برای ارزیابی سیروز مشکوک دارند. در حضور خصوصیات بالینی و آزمایشگاهی سیروز، سفتی غیرطبیعی کبد، در بعضی بیماران ضرورت انجام بیوپسی تشخیصی کبد را منتفی می سازد. بیوپسی، تهاجمی تر است و معمولا برای وضعیت هایی نگه داشته می شود که نتایج مطالعات غیرتهاجمی، نامشخص است یا علت بیماری کبدی مورد شک می باشد.

عوارض سیروز کبدی

– از علائم سيروز کبدي آسيت و تجمع مايع در شکم مي باشد که به دليل کاهش ميزان آلبومين خون و افزايش سديم و آب در بدن بوجود مي آيد. اين عارضه باعث تورم پاها و بزرگی شکم مي شود. باید توجه داشته باشید که داشتن کمی تورم در پاها مشکل عمده ای برای شما ایجاد نخواهد کرد و نباید باعث نگرانی شما شود.

– آنسفالوپاتي کبدي که به دليل تاثير مواد سمي از جمله آمونياک روی مغز مي باشد از علائم ديگر است که با حالت گيجي و منگي و خواب آلودگي – تغييرات خلقي ـ فراموشي و در حالات پيشرفته تر با کاهش سطح هوشياري و حالت اغما خود را نشان مي دهد. در حالت عادی آمونیاک و مواد سمی خون توسط کبد تصفیه می شود و به مغز نمی رسد ولی در کم کاری کبد تصفیه آن توسط سلولهای کبدی مختل می شود.

– سيروز کبدي مي تواند عوارض ديگري نيز بر روي سيستم قلب و عروق، ريه ها و کليه ها ايجاد نمايد که همگي اين عوارض در اثر افزايش فشار وريد پورت و سيستم عروق کبدي و کاهش ميزان فعاليت سنتزي کبد مي باشد.

– سیروز کبدی شانس سرطان کبد را افزايش میدهد. همچنين بيماري باعث تحليل ماهيچه ها و سوء تغذيه مي شود.

عوارض اصلی سیروز به طور کلی می توان به خصوصیات اختلال عملکرد هپاتوسلولار و افزایش فشار پورت تقسیم بندی کرد. عوارض سیروز شامل: اختلال عملکرد سلول های کبدی، رژنراسیون سلول های بدی و اتساع شریانی سیستمیک و احشایی می باشد.

اختلال عملکرد هپاتوسلولار

فقدان توده سلول کبدی که در سیروز اتفاق می افتد باعث اختلال سنتز بسیاری از پروتئین های مهم می شود که به نوبه خود منجر به هیپوآلبومینمی، تولید ناکافی فاکتورهای انعقادی وابسته به ویتامین k و کاهش ظرفیت دفع سموم از کبد می گردد.

فشار بالای پورت

تحت شرایط نرمال، جریان خون پورت، یک سیستم با فشا پایین است که در حین جریان یافتن خون از ورید پورت به داخل کبد و به ورید اجوف تحتانی دچار تغییرات ناچیزی در فشار می شود. گرادیان فشار وریدی کبد (HVPG) که بیانگر گرادیان بین فشار گوه ای وریدی کبد و فشار آزاد وریدی کبد می باشد، با کاتتریزاسیون مستقیم اندازه گیری می شود. در سیروز از هم گسیختگی ساختار کبد به وسیله ی بافت سیروز و ندول های ترمیمی و همچنین افزایش تون عروق داخل کبدی باعث افزایش مقاومت در برابر جریان ورید پورت و در نتیجه افزایش ورید پورت می شود. افزایش فشار پورت به صورت HVPG بیش از 5 میلی متر جیوه تعریف می شود و عوارض قابل توجه بالینی عمدتا در اندازه های بیش از 10 میلی متر جیوه اتفاق می افتد.

درمان سیروز کبد چگونه انجام می‌شود؟

درمان با توجه به شدت بیماری و علت ایجاد بیماری و عوارض آن متفاوت می باشد. به طور معمول روش های درمان قابل استفاده به این منظور به شرح زیر می باشد:

پرهیز از مصرف الکل و مواد مخدر
پیشگیری از مشکل با مصرف دارو
درمان علت های بیماری
واکسیناسیون در برابر هپاتیت ویروسی

مواد غذایی، رژیم غذایی و تغذیه

به طور معمول افراد مبتلا به سیروز کبدی بهتر است با پزشک خود مشورت نموده و از رژیم غذایی بدون سدیم استفاده نماید. تا از پیشرفت بیماری و مشکلات ناشی از مصرف برخی مواد غذایی بکاهید.

سیروز کبدی یک بیماری مزمن است و با داشتن رژیم غذایی مناسب و تغییر سبک زندگی می توان تا حدی از ابتلا به این بیماری پیشگیری نمود. در صورت داشتن هر گونه سوال در خصوص این بیماری می توانید به بهترین متخصص گوارش مراجعه نمایید.

منابع:

https://www.uofmhealth.org/conditions-treatments/digestive-and-liver-health/cirrhosis-liver

دکتر مسعود صدرالدینی

دکتر مسعود صدرالدينی فوق تخصص گوارش ، کبد و آندوسکوپی می باشند ایشان دارای بورد تخصصی و فوق تخصصی از دانشگاه علوم پزشکی تهران مباشند همچنین متخصص گوارش ( معده و روده ) و داخلی هستند که دوره ی فلوشیپ ERCP پیشرفته را گذرانده و دارای سابقه آموزشی و پژوهشی در دانشگاه های علوم پزشکی میباشند و عضو انجمن گوارش اروپا و امریکا هستند.