فیبرواسکن کبد؛ مزایا و نحوه انجام آن

فیبرواسکن کبد پرکاربردترین دستگاه غیرتهاجمی است که برای اندازه‌گیری سختی یا سفتی کبد به کار برده می‌شود. امروزه آزمایش‌های غیرتهاجمی برای تعیین شدت بیماری‌های کبد، به روش پذیرفته شده‌ای جهت مدیریت بیماری‌های مزمن کبد تبدیل شده است. بررسی میزان بافت همبند کبد اطلاعات مفیدی را درباره نتیجه درمان‌های احتمالی در اختیار پزشک قرار می‌دهد و بهترین طرح درمان براساس این اطلاعات تهیه می‌شود. بسیار مهم است که فیبرواسکن توسط فوق تخصص گوارش ماهر و باتجربه انجام شود؛ زیرا دکتر متخصص با بررسی دقیق نتایج میتواند بهترین درمان را برای مشکلات شما ارائه و تجویز کند. اگربه دنبال راهی مطمئن برای تشخیص بیماری های کبدی هستید و می‌خواهید همه چیز را در مورد فیبرواسکن کبد بدانید، با ما در این مقاله همراه باشید.

فیبرواسکن کبد چیست؟

فیبرواسکن کبد دستگاهی غیرتهاجمی است که سفتی یا سختی کبد را با استفاده از امواج اولتراسوند تعیین می‌کند. سختی کبد با اندازه‌گیری سرعت تولید موج روی پوست اندازه‌گیری می‌شود. از آنجایی که بافت همبند (فیبروز) سخت‌تر از بافت سالم کبد است، درجه فیبروز کبدی را می‌توان با توجه به سختی کبد مشخص کرد. برای افزایش قابلیت اطمینان آزمایش حداقل ده نمونه قابل اطمینان با میزان موفقیت 60 درصد و دامنه میان چارکی ≤30% از داده میانه گرفته می‌شود که نتایج آن برحسب کیلوپاسکال (kPa) بیان می‌شود.

چنانچه دستگاه در شرایط بالینی صحیحی به کار برده شود، روش قابل اتکایی برای تعیین سیروز کبدی و رد احتمال فیبروز کبدی محسوب می‌شود، به ویژه اگر داده‌های آزمایشگاهی و بالینی نتایج تست فیبرواسکن را تایید کند. فیبرواسکن کبد بدون درد است، کمتر از ده دقیقه زمان می‌برد و نتایج آن آنی است. این دستگاه ضرورت نمونه‌برداری از کبد را به نحو قابل توجهی کاهش داده است. دستگاه فیبرواسکن سرعت عبور امواج ارتعاشی از کبد را اندازه‌گیری می‌کند. هر چه کبد آسیب دیده‌تر یا سفت‌تر شود، امواج سریع‌تر از آن عبور می‌کند.

روش انجام تست فیبرواسکن کبد

فیبرواسکن کبد مشابه انجام معاینه سونوگرافی معمولی کبد، سرپایی، سریع و بدون درد است و جایگزینی غیرجراحی برای بیوپسی سنتی کبد برای ارزیابی آسیب کبدی ارائه می‌دهد. در این روش بیمار به پشت می‌خوابد، پزشک متخصص کبد پروب اولتراسوند را روی پوست بالای کبد قرار می‌دهد. هر بار که پروب موج ارتعاشی تولید می‌کند، بیمار ضربه ملایمی را حس می‌کند. تست فیبرواسکن کبد حدود ده دقیقه طول می‌کشد و کمترین ناراحتی برای بیمار ایجاد نمی‌کند. عموماً از بیمار خواسته می‌شود تا از حداقل دو ساعت قبل از آزمایش چیزی نخورد. متخصص دستورات دقیق‌تر را قبل از آزمایش به بیمار اعلام می‌کند. در طول معاینه، ممکن است لرزش خفیفی را روی پوست در نوک پروب احساس کنید؛ زیرا امواج اولتراسوند را برای اهداف اندازه گیری به آن ناحیه می رساند.

مزایای فیبرو اسکن کبد

از مهم ترین مزایایی که می توان برای این روش تشخیصی یعنی فیبرواسکن کبد نام برد موارد زیر هستند:

• غیر تهاجمی بودن فیبرو اسکن در روند تشخیص
• انجام فیبرو اسکن بدون نیاز به بی حسی
• برای انجام فیبرواسکن نیاز نیست که انواع آمادگی ها و مراقبت های پیش از انجام را داشته باشید صرفاً رعایت چند نکته از جمله تغذیه و پوشیدن لباس های مناسب می تواند شما را جهت انجام فیبرو اسکن آماده کند.
• روشی سرپایی و بدون نیاز به بستری شدن: بعد از انجام می توانید به منزل باز گردید و زندگی عادی را از سر گیرید.
• با این روش بخش های گسترده و مهمی از کبد را می توان مورد بررسی قرار داد: فیبرواسکن روش تشخیصی دقیق و مهمی است که برای تشخیص مشکلاتی عدیده می توان از آن کمک گرفت.
• در کوتاه ترین زمان این روند تشخیصی انجام می شود و زمان زیادی از شما نخواهد گرفت.
• امکان تکرار تست در صورت نیاز
• هزینه ای که برای انجام این روش تشخیصی دریافت می شود مقرون به صرفه است. در نتیجه طیف گسترده ای از افراد می توانند هزینه های آن را پرداخت کنند و از نتایج این روش بهره مند شوند.

آمادگی های قبل از انجام فیبرواسکن کبد

قبل از انجام فیبرواسکن کبد لازم است مواردی که در زیر آورده شده است را رعایت کنید:

✅ فیبرواسکن کبد به هیچ نوع آرامبخشی نیاز ندارد و شما می توانید خودتان را به سمت آزمون و برگشت رانندگی کنید.

✅ به فرد گفته می شود که از انواع لباس های گشاد و راحت استفاده کنند تا روند فیبرو اسکن بهتر انجام شود.

✅ به مدت سه ساعت پیش از انجام فیبرو اسکن از فرد خواسته می شود که هیچگونه ماده غذایی را مصرف نکند و از خوردن و آشامیدن پرهیز کند.

✅ بهتر است که پیش از انجام تست تمامی اطلاعات خود را در زمینه بیماری و دارو های مصرفی خود در اختیار پزشک تان قرار دهید.

بیشتر بخوانید: درمان کبد چرب

کاربردهای فیبرواسکن

فیبرواسکن در اصل برای ارزیابی شدت زخم کبد، یا به بیان دیگر مرحله بیماری، کاربرد دارد. تست فیبرواسکن برای ارزیابی وضعیت بیماران مبتلا به بیماری مزمن کبد، برای مثال هپاتیت سی مزمن، هپاتیت بی مزمن، کبد چرب الکلی و کبد چرب به کار برده می‌شود. مفهوم اصلی که تفسیر نتایج اسکن بر آن مبتنی است این است که هر چه بافت همبند و فاسد شده بیشتر باشد، کبد سفت‌تر می‌شود. نتایج اسکن در موارد زیر کاربرد دارد:

• ارزیابی شدت آسیب کبدی
• نظارت بر پیشرفت یا پسرفت بیماری با استفاده از اندازه‌گیری‌های دوره‌ای
• اطلاع از پیش‌آگهی و مدیریت آتی بیماری، برای مثال تعیین روش درمان مناسب

بیشتر بخوانید: درمان کبد چرب الکلی

تفاوت میان سونوگرافی با فیبرواسکن چیست؟

مهم ترین مواردی که از جمله تفاوت های فیبرواسکن کبد با سونوگرافی محسوب می شوند موارد زیر هستند:

• در سونوگرافی تصاویری که ایجاد می شود بسیار تار است اما در فیبرواسکن وضوح و شفافیت تصاویر بسیار بالا است. در نتیجه اطلاعاتی که از سونوگرافی حاصل می شود بسیار کمتر از روش فیبرو اسکن است. در تصاویری که حاصل فیبرواسکن است تصاویر دقیق تر هستند و حتی می توان اسکارهای خفیف را با این روش تشخیص داد.
• به دلیل دقت بالای فیبرواسکن تصاویری که حاصل می شود کمک می کند که اسکار های کبدی در همان مراحل ابتدایی تشخیص داده شود و روند درمان زودتر آغاز شود.
• برای تشخیص و ارزیابی کبد چرب بهترین گزینه فیبرواسکن است زیرا که حساسیت بالای فیبرواسکن این امکان را فراهم می کند که تشخیص با دقت بالایی انجام شود.

بنابراین در مواردی فیبرو اسکن کبد بهترین راه تشخیصی در زمینه انواع مشکلاتی است که برای افراد ایجاد شده است و توصیه می شود که افراد از این روش تشخیصی استفاده کنند.

جواب آزمایش فیبرواسکن کبد

نتایج فیبرواسکن کبد در دامنه 2.5 تا 75 کیلوپاسکال قرار می‌گیرد. حدود 90 تا 95 درصد از افراد سالم بدون ناراحتی‌های کبدی سفتی کبدی کمتر از 7.0 کیلوپاسکال (میانگین  kPa 5.3 ) دارند.

پژوهش‌های معتبر (برای مثال بررسی‌های جامع سیستماتیک از مطالعاتی که از نمونه‌برداری از کبد به عنوان “استاندارد طلایی” ارزیابی بافت همبند کبد استفاده کرده‌اند) نشان داده است که حد تشخیص سیروز حدود kPa 14 است.

بیماران مبتلا به هپاتیت سی مزمن و سفتی کبدی بالاتر از kPa 7 به احتمال 85 درصد دچار فیبروز هستند. البته حساسیت و دقت نتایج بزرگتر از  kPa 7 برای ابتلا بیماران دچار بیماری‌های مزمن کبد به فیبروز به ترتیب فقط 79 و 78 درصد است.

بنابراین فیبرواسکن کبد نمی‌تواند به طور صددرصد احتمال ابتلا به بیماری‌های کبدی شدید را رد کند، حتی اگر سختی کبد کمتر از 7 کیلوپاسکال باشد. تفسیر نتایج تا حدی به علت بروز بیماری کبدی بستگی دارد. بنابراین بهتر است نتایج در کنار دیگر پارامترهای بالینی و یا زیست شیمیایی توسط متخصص درمان بیماری‌های مزمن کبدی تفسیر شود.

تشخیص بیماری های کبد با فیبرواسکن

با استفاده از فیبرواسکن می توان کبد را مورد بررسی قرار داده و بیش تر بیماری های کبدی را به وسیله آن تشخیص داد. در ذیل به مواردی اشاره می‌کنیم که ممکن است موجب نشان دادن سطح بالای سختی کبد باشند:

• التهاب کبد (برای مثال هپاتیت فعال)
• کلستاز (برای مثال انسداد مجاری صفراوی)
•  وجود توده‌های زخم داخل کبد (برای مثال تومور)
• گرفتگی کبد (ازکارافتادن قلب)

دقت فیبرواسکن کبد

فیبرواسکن دقیق ترین روش تشخیص بیماری های کبدی است، اما در این بین عواملی وجود دارند که می تواند تشخیص این بیماری ها را مشکل نماین. در ذیل به برخی از این عوامل به اختصار اشاره می نماییم:

• چاقی (BMI >30–35 kg/m²⁾
• سن بالا
• آسیت یا آب آوردن شکم
• ابتلا به سندرم‌ها متابولیک (دیابت نوع 2، فشار خون بالا، پهن شدن دور کمر)

موارد فوق به این دلیل صحت فیبرواسکن را کاهش می‌دهند که روش‌های مبتنی بر اولتراسوند برای ارائه نتایجی مطمئن به تصویرسازی مناسبی از کبد نیاز دارند. اما تمامی اشکالات ذکر شده در دستگاه جدید فیبرواسکن حذف گردیده و این عوامل روی عملکرد روش‌های جدید تاثیر منفی ندارند.

دستگاه فیبرواسکن هیچ منع استفاده قطعی ندارد، البته آب آوردن شکم از انتشار امواج ارتعاشی جلوگیری می‌کند و دقت آزمایش را کاهش می‌دهد. پزشک متخصص کبد توصیه می‌کند که این آزمایش در دوران بارداری و بر روی بیماران دارای ضربان‌ساز قلب (پیس میکر) انجام نشود.

نتیجه‌گیری

فیبروسکن کبد نوعی سونوگرافی برای اندازه گیری التهاب در کبد شما است. در این روش، یک موج 50 مگاهرتز از یک مبدل کوچک در انتهای یک پروب اولتراسوند به کبد منتقل می شود و این امر به متخصص گوارشی که این روش را انجام می دهد اجازه می دهد تا بررسی کند که آیا جای زخم یا سفتی در کبد شما وجود دارد یا خیر.  در مقاله ای که مورد مطالعه قرار دادید تلاش مان بر این بود که بتوانیم ضروری ترین اطلاعات را در زمینه فیبرواسکن کبد در اختیار شما قرار دهیم. در صورت وجود پرسش و ابهام در ذهن تان از طریق بخش کامنت ها با ما مرتبط شوید و پرسش های خود را با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول