راه‌های درمان بیماری شقاق مقعدی (فیشر)

معمولاً حرکات روده باعث تشدید درد و خونریزی ناشی از فیشر می‌شود. فیشر بیماری شایع در بین عموم مردم است اما اغلب با دیگر دلایل درد و خونریزی اشتباه گرفته می‌شود. فیشر مقعدی در هر سنی و با هر جنسیتی ممکن است اتفاق بیفتد.

فهرست مطالب نمایش

• 1. شقاق مقعدی
• 2. انواع بیماری شقاق مقعدی
• 3. علائم و نشانه‌ها
• 4. علت‌ها و دلایل بروز شقاق مقعدی
• 5. روش‌های درمانی غیر جراحی
• 6. روش‌های درمانی مبتنی بر جراحی
• 7. مراقبت‌های پس از عمل
• 8. سؤالات رایج بیماری شقاق مقعدی

بسیاری از شقاق‌های مقعدی نیاز به عمل جراحی ندارند. دکتر صدرالدینی، متخصص گوارش، کبد و آندوسکوپی، راه‌حل‌های غیر جراحی نظیر پیروی از رژیم‌های غذایی پر فیبر و افزایش مصرف آب، استفاده از بی‌حسی موضعی و وان آب گرم را پیشنهاد می‌کند. این اقدامات درمانی غیر جراحی کمک می‌کند تا درد و خونریزی کاهش یابد. بیش از نیمی از شقاق‌های مقعدی حاد بدون عوارض جانبی درمان می‌شوند.

شقاق مقعدی

کانال مقعد یک مجرای کوتاه در انتهای رکتوم است که با عضلاتی احاطه شده است. رکتوم آخرین بخش کولون (روده بزرگ) است. شقاق یا فیشر مقعدی یک شکاف یا پارگی در دیواره کانال مقعد است. شقاق شایع است، اما اغلب با بیماری‌های دیگر مقعدی مانند هموروئید اشتباه گرفته می‌شود.

انواع بیماری شقاق مقعدی

اغلب (85% تا 90%) شقاق‌ها در نیمه پشتی مقعد و 10% تا 15% هم در نیمه جلویی مقعد به وجود می‌آید. تعداد کمی ا ز بیماران در هر دو طرف پشت و جلوی مقعد دچار شقاق می‌شوند. شقاقی که در محل دیگری (مثلاً در کناره‌ها) ایجاد شده باشد مشکوک به بیماری‌های دیگری است که باید مورد معاینه بیشتر قرار گیرد.

شقاق ممکن است حاد (اخیراً شروع شده باشد) یا مزمن (معمولاً 8 تا 12 هفته طول می‌کشد) باشد. شقاق حاد به شکل یک شکاف ساده در مقعد دیده می‌شود در حالی که شقاق‌های مزمن متورم و زخم هستند. درمان شقاق مزمن دشوارتر است و ممکن است پارگی آن با یک توده خارجی که به آن زائده نگهبان با منگوله پوستی هم گفته می‌شود، همراه باشد. همچنین ممکن است بافت‌های اضافی در داخل کانال مقعد که به آنها پاپیلای هایپرتروفی گفته می‌شود هم ایجاد شوند.

علائم و نشانه‌ها

شقاق مقعدی معمولاً با درد شدیدی در هنگام اجابت مزاج همراه است. این درد ممکن است چند دقیقه تا چند ساعت باقی بماند. در نتیجه، بسیاری از بیماران برای فرار از درد سعی می‌کنند مدفوع خود را نگه دارند.

علائم دیگر شقاق مقعدی عبارتند از:

• خونریزی در مقعد و وجود خون به رنگ قرمز روشن در مدفوع یا روی دستمال توالت پس از اجابت مزاج
• توده کوچک یا منگوله پوستی در نزدیکی شقاق مقعد (در شقاق مزمن بیشتر دیده می‌شود)

افراد مبتلا به شقاق مقعدی از خونریزی در هنگام اجابت مزاج و درد رنج می‌برند. این علائم نشان می‌دهد که باید معاینات لازم برای یافتن دلیل اصلی این اختلال انجام شود.

علت‌ها و دلایل بروز شقاق مقعدی

شقاق معمولاً به دلیل ضربه ناشی از اجابت مزاج به پوشش داخلی مقعد یا کشیده شدن کانال مقعد ایجاد می‌شود. این اتفاقات ممکن است به دلیل سخت بودن، خشک بودن یا شل بودن مدفوع به وجود آید. بیمارانی که عضله اسفنکتر آنها سخت‌تر است بیش از دیگران در معرض ابتلا به شقاق قرار دارند. از دلایل دیگر ابتلا به شقاق که کمتر متداول است می‌توان به بیماری‌های تورمی روده، عفونت‌های مقعدی یا تومورها اشاره کرد.

روش‌های درمانی غیر جراحی

روش‌های درمانی عبارتند از:

• رژیم غذایی: یک رژیم غذایی پر فیبر و مصرف مکمل‌های فیبری بدون نیاز به نسخه پزشک (25 تا 35 گرم فیبر در روز) برای نرم کردن و حجیم کردن مدفوع
• داروهای روان کننده بدون نیاز به نسخه پزشک: این داروها کمک می‌کنند تا اجابت مزاج راحت‌تر انجام شود.
• آب: نوشیدن مقادیر بیشتر آب از سفت شدن مدفوع جلوگیری کرده و به روند بهبود کمک می‌کند.
• وان آب گرم: چند مرتبه در روز از وان آب گرم (سیتز بث) به مدت 10 تا 20 دقیقه استفاده کنید. (به خصوص پس از اجابت مزاج و برای تسکین ناحیه دردناک و کمک به شل شدن ماهیچه اسفنکتر) برای کمک به روند بهبودی
• دارو: مانند لیدوکائین که برای کاهش درد در اطراف پوست مقعد مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین برخی داروها مانند دیلتیازام، نیفدیپین یا پماد نیتروگلیسیرین برای شل کردن ماهیچه اسفنکتر مقعد که می‌تواند به روند بهبودی کمک کند.

از مصرف داروهای ضد درد نارکوتیک باید اجتناب شود زیرا این داروها باعث یبوست می‌شوند که می‌تواند اوضاع را وخیم‌تر کند.

روش‌های درمانی مبتنی بر جراحی

با اینکه در بیشتر موارد برای درمان شقاق مقعد نیازی به انجام عمل جراحی نیست، اما برای شقاق مزمن که درمان آن دشوارتر است انجام عمل جراحی بهترین راه حل است. هدف از انجام عمل جراحی کمک به شل شدن عضلات اسفنکتر بوده که باعث کاهش درد و اسپاسم می‌شود و روند بهبودی را تسریع می‌کند. روش‌های جراحی عبارتند از تزریق بوتاکس در عضله اسفنکتر مقعدی یا برش قسمت داخلی اسفنکتر مقعدی (اسفینکتروتومی داخلی)

مراقبت‌های پس از عمل

بسیاری از بیماران می‌توانند چند روز پس از انجام عمل جراحی به فعالیت‌های روزمره خود بپردازند. دوره بهبودی کامل پس از انجام درمان‌های جراحی یا غیر جراحی حدود 6 تا 10 هفته به طول می‌انجامد. حتی با کاهش درد و خونریزی، حفظ عادات صحیح اجابت مزاج و مصرف غذاهای پر فیبر از اهمیت زیادی برخوردار است. ادامه دفع سخت یا شل، زخم یا اسپاسم عضلات داخلی مقعد می‌تواند روند بهبودی را کُند کند.

• تزریق بوتاکس در دوران بهبودی شقاق مزمن در 50 تا 80 درصد از بیماران
• اسفنکتروتومی در بیش از 90 درصد بیماران موفقیت‌آمیز است. این عمل در کنترل اختیار باد معده یا اجابت مزاج توسط فرد تأثیر می‌گذارد، اگر چه خیلی شایع نیست.

سؤالات رایج بیماری شقاق مقعدی

برای کسب اطلاعات بیشتر به بهترین فوق تخصص گوارش در تهران مراجعه نمایید .