آندوسکوپی فوقانی یک فرآیند تشخیصی حیاتی است که از طریق آن، پزشکان قادرند با استفاده از یک دستگاه آندوسکوپ، به بررسی دقیق و تصویربرداری از بخش معده پرداخته و مشکلات مختلفی از جمله التهابات، زخم‌ها، و تغییرات جداره معده را تشخیص دهند. این روش پیشرفته به عنوان یکی از ابزارهای مؤثر در تشخیص و پیگیری بیماری‌های گوارشی به‌شمار می‌آید.
در این مقاله به بررسی روش آندوسکوپی فوقانی، زمان انجام و مراحل انجام آن می‌پردازیم.
تشخیص زخم معده با آندوسکوپی
آندوسکوپی فوقانی چیست؟
آندوسکوپی فوقانی (Upper endoscopy)، یک روش تصویربرداری تشخیصی و درمانی است که برای بررسی و تصویربرداری از بخش فوقانی گوارش (مری، معده) استفاده می‌شود. این روش با استفاده از یک دستگاه به نام آندوسکوپ که یک لوله انعطاف‌پذیر با یک دوربین در انتهای آن است، انجام می‌شود.
با استفاده از آندوسکوپی فوقانی و آندوسکوپی معده، پزشکان قادرند تا مستقیماً به داخل مری، معده و دوازدهه نگاه کنند و تغییرات و عوارضی را که ممکن است در این بخش‌ها رخ داده باشد، مشاهده کنند. همچنین، این روش امکان برداشت نمونه‌برداری (بیوپسی) از بافت‌ها و اجرای تشخیص‌های دقیقتر مانند برداشتن نمونه‌های جراحی (عملکرد بی‌خون) را نیز فراهم می‌کند.
بیشتر بخوانید: بهترین فوق تخصص گوارش
چه زمانی باید آندوسکوپی فوقانی را انجام داد؟
زمانی که باید آندوسکوپی فوقانی معده انجام داد، بستگی به علت مراجعه شما به پزشک و نیازهای درمانی شما دارد. در زیر چند مورد از شرایط و عللی که ممکن است نیاز به آندوسکوپی فوقانی معده را الزامی کنند آورده شده است:
1. درد معده و گوارشی
اگر شما دچار درد مزمن معده یا علائمی مانند درد شدید معده، سوزش معده، تهوع، استفراغ مکرر یا ترشحات خونی هستید، آندوسکوپی فوقانی معده ممکن است برای تشخیص علت درد و بررسی وضعیت معده شما توصیه شود.
2. زخم معده
در صورت مشکوک بودن به وجود زخم معده یا زخم دوازدهه، آندوسکوپی فوقانی معده می‌تواند برای تشخیص، ارزیابی و مشاهده مستقیم زخم استفاده شود.
3. بررسی تغییرات درون معده
آندوسکوپی فوقانی می‌تواند برای بررسی تغییرات ناشی از التهاب، خونریزی، تورم، تشکیل تومورها یا سایر تغییرات در معده استفاده شود.
4. تشخیص عفونت هلیکوباکترپیلوری
اگر مشکوک به وجود عفونت با باکتری هلیکوباکترپیلوری هستید، آندوسکوپی فوقانی معده می‌تواند برای بررسی و جمع‌آوری نمونه‌های بافتی جهت تشخیص عفونت استفاده شود.
💯 در هر صورت، تصمیم نهایی در مورد ضرورت انجام آندوسکوپی فوقانی معده و زمان مناسب آن باید توسط پزشک شما بر اساس تاریخچه پزشکی شما، علائم و نتایج سایر آزمایش‌ها گرفته شود. بنابراین، برای تعیین زمان مناسب برای انجام آندوسکوپی فوقانی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
آیا آندوسکوپی فوقانی دردناک است؟
آندوسکوپی فوقانی معمولاً با استفاده از بیهوشی موضعی یا عمومی انجام می‌شود، بنابراین بیمار در طول فرایند احساس درد و ناراحتی کمتری خواهد داشت. قبل از انجام این روش، پزشک معمولاً داروی ضد درد و آرام بخشی می‌تواند به شما تجویز کند تا از احساس درد و ناراحتی کاسته شود.
بعضی افراد ممکن است در طول آندوسکوپی فوقانی احساس نفخ و فشار کوچکی را تجربه کنند، اما این احساس عموماً موقت و تحمل‌پذیر است. در صورتی که در طول فرایند هرگونه درد شدید یا ناراحتی احساس کنید، باید به پزشک خود اطلاع دهید تا اقدامات لازم را انجام دهد.
به طور کلی، پس از آندوسکوپی فوقانی نباید دردی احساس کنید. بدترین ناراحتی که ممکن است احساس کنید نفخ و گلودرد خفیف است. اگر چیزی شدیدتر از این احساس کردید، باید به پزشک خود اطلاع دهید. از آنجایی که این روش یک روش نسبتاً ایمن است، بروز عوارض غیر معمول است.
بیشتر بخوانید: درمان انگل روده
کاربردهای آندوسکوپی فوقانی چیست؟
آندوسکوپی فوقانی کاربردهای گسترده‌ای در تشخیص و بررسی بیماری‌ها و اختلالات دستگاه گوارش بالایی دارد. مهمترین کاربردهای آندوسکوپی فوقانی عبارتند از:
1. تشخیص بیماری‌ها
آندوسکوپی فوقانی به پزشک امکان می‌دهد تا به صورت مستقیم دستگاه گوارش بالایی را مشاهده کند و تغییرات یا نشانه‌هایی از بیماری‌ها را تشخیص دهد. این شامل التهاب‌ها، زخم‌ها، خونریزی، عفونت‌ها، تورم‌ها، تغییرات ساختاری و سرطان است.
2. برداشت نمونه بافتی
با استفاده از آندوسکوپی فوقانی، پزشک می‌تواند نمونه‌های کوچکی از بافت‌های دستگاه گوارش بالایی را بردارد و برای تجزیه و تحلیل آزمایشگاهی ارسال کند. این فرایند به عنوان بیوپسی شناخته می‌شود و به تشخیص بیماری‌ها مانند سرطان، التهاب‌ها، عفونت‌ها و تغییرات پیش سرطانی کمک می‌کند.
3. برداشت توده‌های کوچک
اگر پزشک در طی آندوسکوپی فوقانی توده‌های کوچکی مانند پلیپ‌ها کشف کند، می‌تواند آنها را با استفاده از ابزار ویژه کتری برداشت کند. این فرایند به عنوان برداشت کتری (polypectomy) شناخته می‌شود و ممکن است در برخی موارد از جمله پلیپ‌های پیش سرطانی یا بدخیم استفاده شود.
به طور کلی، آندوسکوپی فوقانی یک ابزار قدرتمند برای تشخیص و بررسی بیماری‌ها و اختلالات دستگاه گوارش بالایی است و به پزشک کمک می‌کند تا تصویر دقیقی از وضعیت داخلی این سیستم را به دست آورد.
آیا نوشیدن آب قبل از آندوسکوپی فوقانی مجاز است؟
بله، معمولاً می‌توانید قبل از آندوسکوپی فوقانی آب بنوشید. در واقع، در برخی موارد، پزشک ممکن است توصیه کند که قبل از آندوسکوپی فوقانی مقدار کافی آب بنوشید تا بهترین شرایط برای آزمون ایجاد شود.
به هر حال، مهم است که دستورالعمل‌های پزشک خود را رعایت کنید. اگر پزشک شما هرگونه محدودیت یا توصیه خاصی در مورد مصرف آب قبل از آندوسکوپی فوقانی دارد، حتماً باید به آن عمل کنید. همچنین، اگر مورد خاصی وجود دارد که ممکن است باعث تغییر در آزمون یا نتیجه آن شود، پزشک شما باید شما را در جریان قرار دهد.
پس از انجام این روش، پزشک ممکن است نیاز به محدودیت مواد مصرفی یا تاخیر در مصرف آب داشته باشید. در این صورت، باید دستورالعمل‌های پساعمل پزشک را دنبال کنید تا بهبودی و بازگشت به عادات غذایی و مصرف مایعات طبیعی درستی را تجربه کنید.
مهمترین نکته این است که با پزشک خود درباره دستورالعمل‌های خاص قبل و بعد از آندوسکوپی فوقانی مشورت کنید و هرگونه سوال یا نگرانی خود را با او در میان بگذارید.
بیشتر بخوانید: تغذیه بعد از آندوسکوپی معده
چه افرادی نیاز به آندوسکوپی فوقانی دارند؟
آندوسکوپی فوقانی در بیشتر موارد برای افرادی که نیاز به بررسی دقیق دستگاه گوارش بالایی خود دارند، مناسب است. با این حال، برخی افراد ممکن است به دلایلی مانند وجود بیماری‌های خاص، مشکلات پزشکی سابق، یا وضعیت عمومی ضعیف، از آندوسکوپی فوقانی منع شوند یا نیاز به مراقبت ویژه داشته باشند. بنابراین، تصمیم نهایی برای انجام آندوسکوپی فوقانی باید توسط پزشک با توجه به وضعیت شما گرفته شود.
چه کسانی باید آندوسکوپی شوند؟
برخی از موارد که ممکن است انجام آندوسکوپی فوقانی را محدود کند عبارتند از:
1. وضعیت عمومی ضعیف
اگر وضعیت عمومی شما به دلیل بیماری‌های سنگین، سالمندی، یا وضعیت پزشکی دیگر ضعیف است، ممکن است پزشک معالج شما تصمیم بگیرد که انجام آنرا به تعویق بیاندازد.
2. مشکلات پزشکی قبلی
در برخی موارد، وجود مشکلات پزشکی قبلی مانند اختلال خونریزی، بیماری قلبی، مشکلات تنفسی جدی و فشار خون بالا می‌تواند محدودیت‌هایی برای انجام آندوسکوپی فوقانی ایجاد کند.
3. بیماری‌های خاص
برخی از بیماری‌ها مانند بیماری‌های التهابی روده، بیماری کرون، بیماری هپاتیت، یا سایر عوارض جدی در دستگاه گوارش ممکن است نیاز به توصیه‌ها و مراقبت‌های خاصی داشته باشند.
آندوسکوپی فوقانی چگونه انجام می‌شود؟
آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی یا EGD (ازوفاگوگاسترودئودنوسکوپی) روشی برای تشخیص و درمان مشکلات در دستگاه گوارش فوقانی (معده) شما است. دستگاه گوارش فوقانی شامل لوله غذا (مری)، معده و اولین قسمت روده کوچک شما (اثنی عشر) است. این روش با استفاده از یک لوله بلند و انعطاف پذیر به نام آندوسکوپ انجام می شود.
این لوله دارای یک نور کوچک و دوربین فیلمبرداری در یک طرف است. لوله در دهان و گلوی شما قرار می گیرد. سپس به آرامی از طریق مری و معده شما و به دوازدهه شما فشار داده می شود. تصاویر ویدئویی از لوله بر روی مانیتور دیده می شود.
آندوسکوپی فوقانی چه مشکلاتی را تشخیص می دهد؟
آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی می تواند برای شناسایی اختلالات یا مشکلاتی مانند موارد زیر استفاده شود:
✔ GERD (بیماری ریفلاکس معده به مری)
✔ باریک شدن (گرفتگی) یا انسداد
✔ واریس مری
✔ قرمزی و تورم (التهاب) و زخم
✔ تومورهای سرطانی (بدخیم) یا غیر سرطانی (خوش خیم)
✔ حرکت معده به سمت بالا، به داخل یا در کنار مری شما (فتق هیاتال)
✔ آسیب ناشی از بلع مواد بسیار مضر ( سوز آور ) مانند مواد شوینده خانگی و مواد شیمیایی
✔ بیماری سلیاک
✔ بیماری کرون دستگاه گوارش فوقانی
✔ عفونت های دستگاه گوارش فوقانی
آندوسکوپی گوارش فوقانی چه مشکلاتی را درمان می‌کند؟
آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی نیز می تواند مشکلات موجود در دستگاه گوارش فوقانی را درمان کند. از این روش می توان برای موارد زیر استفاده کرد:
کنترل خونریزی
◀ حذف تومورها یا پولیپ
◀ باز کردن (گشاد کردن) نواحی باریک
◀ حذف موارد گیر کرده
◀ بستن وریدهای غیر طبیعی در مری (واریس مری)
چگونه برای آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی آماده شوم؟
آماده شدن برای این روش نیاز به در نظر گرفتن یکسری نکات است که در زیر به آنها اشاره کردیم.
⏮ ممکن است از شما خواسته شود که یک فرم رضایت نامه را امضا کنید که اجازه انجام این روش را می دهد. فرم را با دقت بخوانید و اگر چیزی واضح نیست سوال بپرسید.
⏮ اگر به هر دارو، لاتکس، نوار چسب و داروهای بیهوشی (محلی و عمومی) حساسیت دارید، به پزشک خود اطلاع دهید.
⏮ از شما خواسته می شود تا 8 ساعت قبل از آزمایش غذا نخورید و ننوشید. این معمولاً به معنای عدم خوردن یا نوشیدن بعد از نیمه شب است. ممکن است 1 یا 2 روز قبل از عمل دستورالعمل های بیشتری در مورد پیروی از یک رژیم غذایی خاص به شما داده شود.
⏮ اگر باردار هستید یا فکر می کنید باردار هستید به پزشک خود بگویید.
اگر سابقه اختلالات خونریزی دارید به پزشک خود اطلاع دهید. اگر از داروهای رقیق کننده خون، آسپرین، ایبوپروفن یا سایر داروهایی که بر لخته شدن خون تأثیر می گذارد، استفاده می‌کنید به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد قبل از انجام آندوسکوپی فوقانی مصرف این داروها را قطع کنید.
⏮ پزشک به شما دستورالعمل هایی در مورد نحوه آماده سازی روده خود برای آزمایش می دهد. ممکن است از شما خواسته شود که یک ملین، تنقیه یا شیاف ملین رکتوم مصرف کنید. یا ممکن است مجبور شوید مایع خاصی بنوشید که به آماده سازی روده شما کمک می کند.
⏮ اگر بیماری دریچه قلب دارید، ممکن است قبل از آزمایش داروهای ضد بیماری (آنتی بیوتیک) به شما داده شود. این ممکن است در شرایط خاصی توصیه شود، مانند زمانی که اتساع انجام می شود.
⏮ در حین انجام این روش بیدار خواهید بود، اما قبل از انجام آزمایش از دارو برای آرامش خود (یک آرام بخش) استفاده می کنید. بعد از آن یک نفر باید شما را به خانه برساند.
در طی آندوسکوپی فوقانی چه اتفاقی می افتد؟
ممکن است آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی را به صورت سرپایی یا به عنوان بخشی از اقامت خود در بیمارستان انجام دهید. روش انجام آزمایش ممکن است بسته به شرایط و عملکرد پزشک شما متفاوت باشد.
به طور کلی، آندوسکوپی دستگاه گوارش فوقانی این فرآیند را دنبال می‌کند:
1. از شما خواسته می شود که هر گونه لباس، جواهرات، یا سایر اشیایی را که ممکن است با این روش تداخل داشته باشد را بردارید. اگر از دندان مصنوعی استفاده می کنید، از شما خواسته می شود که آنها را تا پایان آزمایش خارج کنید.
2. اگر از شما خواسته شود لباس خود را دربیاورید و لباسی به شما داده می شود تا بپوشید.
3. یک خط IV (داخل وریدی) در بازو یا دست شما شروع می شود. دارویی برای آرام کردن شما (یک آرام بخش) به داخل IV تزریق می‌شود.
4. ضربان قلب، فشار خون، تعداد تنفس و سطح اکسیژن شما در طول عمل بررسی می‌شود.
5. روی میز اشعه ایکس به پهلوی چپ دراز می کشید.
6. داروی بی‌حس‌کننده ممکن است به پشت گلوی شما اسپری شود. این کار باعث می‌شود که شما نفخ کنید زیرا لوله از گلوی شما به معده شما عبور می‌کند. اسپری ممکن است طعم تلخی داشته باشد. حبس کردن نفس در حین اسپری کردن گلوی شما ممکن است طعم آن را کاهش دهد.
7. شما نمی توانید بزاق را که ممکن است در طول عمل در دهان جمع شده است قورت دهید. این اتفاق می افتد زیرا لوله در گلوی شما قرار دارد. بزاق از دهان شما هر از چند گاهی بیرون کشیده می‌شود.
8. یک محافظ دهان در دهان شما قرار می گیرد. این امر باعث می‌شود تا از گاز گرفتن لوله جلوگیری شود و از دندان های شما محافظت می کند.
9. هنگامی که گلوی شما بی حس شد و آرام بخش شما را آرام کرد، پزشک لوله را در دهان و گلوی شما قرار می دهد. او لوله را به سمت پایین مری، از طریق معده و دوازدهه هدایت می کند.
10. با حرکت لوله ممکن است مقداری فشار یا تورم احساس کنید. در صورت نیاز، نمونه هایی از مایع یا بافت را می توان در هر زمانی در طول آزمایش برداشت. سایر روش ها، مانند رفع انسداد، ممکن است در حالی که لوله در جای خود قرار دارد انجام شود.
11. پس از انجام معاینه و انجام مراحل، لوله خارج می شود.
نتیجه‌گیری
بدین ترتیب، آندوسکوپی فوقانی به عنوان یک ابزار تشخیصی حیاتی در زمینه پزشکی گوارش معرفی می‌شود که توانسته است نقش بسیار مهمی در تشخیص زودرس و دقیق بیماری‌های مختلف فوقانی معده را ایفا نماید. این تکنیک پزشکی نه‌تنها به پزشکان این امکان را می‌دهد که به تصویربرداری دقیق از داخل معده بپردازند، بلکه امکان انجام ترمیم‌ها و درمان‌های لازم را نیز افزایش می‌دهد.