بیماری کبد چرب (NAFLD) با توجه به تجمع غیر عادی چربی در ناحیه داخل کبد قابل شناسایی است. زمانی که چربی در ناحیه کبد جمع می‌شود، این شرایط می‌تواند باعث شود در بسیاری از فعالیت‌های عادی کبد اختلال ایجاد شده و کبد دچار بافت زخم و آسیب‌دیدگی‌های بعدی شود. عوارض جانبی احتمالی مربوط به بیماری کبد چرب شامل سرطان کبد، تجمع مایع در شکم، خونریزی سیستم گوارشی، و مشکلات ذهنی است. به هر حال، دنبال کردن یک رژیم غذایی سالم می‌تواند باعث کاهش آسیب وارد شده به کبد و آهسته شدن فرآیند پیشرفت بیماری شود. تاثیرگذاری رژیم غذایی در حقیقت به خاطر این است که تمام مواد غذایی مصرفی از کبد عبور کرده و فیلتر می‌شوند. به این ترتیب مصرف مواد غذایی ناسالم می‌تواند باعث رسوب این مواد در کبد شده و پیشرفت بیشتر بیماری را برای فرد به همراه داشته باشد. یکی از مهم‌ترین عوامل خطر تاثیرگذار در ابتلا به بیماری کبد چرب اضافه وزن است که در بسیاری از موارد با انتخاب رژیم غذایی نامناسب و غیر سالم ارتباط دارد. درواقع انتخاب رژیم غذایی مناسب می‌تواند از کبد محافظت کرده و با تنظیم وزن در سطح مناسب، برای حفظ سلامت کبد مفید باشد.
چگونه می‌توان بیماری کبد چرب را درمان کرد؟
برای کمک به بازیابی سلامت کبد پس از تشخیص ابتلا به بیماری کبد چرب اقدامات متعدد می‌توان انجام داد. برخی از اقدامات تاثیرگذار در این رابطه به شرح زیر هستند:
• انتخاب یک رژیم غذایی سالم، متوازن و مغذی: حفظ سلامت کبد نیاز به انتخاب مواد غذایی مناسب از بخش پایین هرم غذایی دارد که برای مثال در این رابطه می‌توان از لبنیات، سبزیجات، چربی‌های سالم، میوه‌ها و پروتئین‌ها نام برد. همچنین لازم است فرد میزان مصرف کلسترول، چربی و شکر را در رژیم غذایی خود محدود کند. علاوه بر این اضافه کردن مقدار بیشتری از ماهی‌های حاوی اسیدهای امگا 3 به رژیم غذایی می‌تواند به ترمیم ساختار سلولی کبد کمک کند.
اجتناب از مواد غذایی حاوی سطح بالای کربوهیدرات و قند: این اقلام شامل تمام مواد غذایی سفید همچون برنج سفید، نان سفید، شکر، و اکثر غلات صبحانه است. به این منظور بهتر است برنج قهوه‌ای و غلات کامل به رژیم غذایی اضافه شود.
• اجتناب از مصرف الکل: در صورتی که شما به بیماری کبد چرب ناشی از مصرف الکل مبتلا شده اید، لازم است مصرف الکل را برای همیشه ترک کنید.
• کاهش آرام وزن: در صورتی که شما دچار مشکل چاقی یا اضافه وزن هستید، سعی کنید برای کاهش وزن خود از رژیم غذایی سالم و ورزش کردن استفاده نمایید. به خاطر داشته باشید در صورتی که هم اکنون مقدار بافت چربی بدن شما زیاد است، احتمال ابتلای شما به بیماری کبد چرب به‌طور مشخص افزایش پیدا می‌کند. به هر حال، مراقب باشید در هنگام کاهش وزن دچار مشکل سوء تغذیه نشوید، زیرا این شرایط می‌تواند مشکل شما را تشدید نماید.
• تمرین‌های حرکتی: ورزش کردن به مقدار کافی در عمل می‌تواند به حفظ سلامت بدن و کبد کمک کند. در این شرایط صرف نظر از جنبه‌های مختلف سودمندی ورزش برای حفظ سلامتی، ورزش کردن می‌تواند باعث کاهش وزن شده و به بدن در ارتباط با از بین بردن چربی اضافی جمع شده در ناحیه کبد کمک کند.
• اجتناب از مصرف برخی داروهای خاص: مصرف برخی داروهای خاص مثل تیلنول و آسپیرین می‌تواند باعث تشدید شرایط مربوط به مشکل کبد چرب شود. در حقیقت لازم است با پزشک درباره داروهایی که هم اکنون مصرف می‌کنید، صحبت نمایید تا به این ترتیب از مصرف نکردن داروهایی که ممکن است باعث تشدید شرایط بیماری کبد چرب شود، مطمئن گردید.
کدام یک از مواد غذایی باید در هنگام ابتلا به بیماری کبد چرب مصرف شود؟
آگاهی از ابتلا به بیماری کبد چرب می‌تواند برای فرد بسیار ناراحت کننده باشد، اما ممکن است توجه به این موضوع که به منظور رفع این مشکل می‌توان از اقدامات مناسب استفاده کرد، برای فرد بیمار بسیار امیدوار کننده باشد.
مواد غذایی مناسب در هنگام ابتلا به بیماری کبد چرب
استفاده از یک رژیم غذایی سالم و مغذی به جای مواد غذایی مملو از چربی، قند و کلسترول می‌تواند تاثیر قابل توجه بر بازگشت شرایط ناشی از ابتلا به بیماری کبد چرب به حالت عادی داشته باشد. برخی از مواد غذایی مناسب پیشنهادی برای کاهش وزن و خلاص شدن از دست بیماری کبد چرب به شرح زیر هستند:
• سبزیجات
• گوشت کم‌چرب
• لوبیا
• میوه‌های تازه
• لبنیات
• چربی و روغن سالم
• تخم‌مرغ (شامل زرده تخم‌مرغ)
• غلات کامل (سبوس‌دار)
انتخاب یک رژیم غذایی مناسب متوازن که شامل تمام گروه‌های مواد غذایی فوق باشد، در عمل می‌تواند در بازگشت علائم ناشی از این بیماری تاثیر قابل توجه داشته باشد.
مواد غذایی نامناسب در هنگام ابتلا به بیماری کبد چرب
برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که لازم است در هنگام ابتلا به مشکل کبد چرب از مصرف آن‌ها خودداری شود، به شرح زیر هستند:
• انواع مختلف مواد غذایی حاوی شکر، انواع شیرینی‌ها، و غذاهای مملو از فروکتوز
• نوشابه‌های گازدار و نوشیدنی‌های میوه‌ای
• چربی‌های اشباع
• چربی‌های ترانس
• الکل
به عنوان یک قاعده کلی، لازم است از مصرف مواد غذایی به شدت فرآوری شده در هنگام ابتلا به بیماری کبد چرب خودداری شود.
ویتامین‌ها و مواد معدنی لازم در هنگام ابتلا به بیماری کبد چرب
ویتامین‌ها و مواد معدنی نقش بااهمیت در حفظ سلامت عمومی بدن و احساس مناسب فرد داشته و می‌توانند به بهبود شرایط کبد کمک کنند. برخی از این ویتامین‌ها و مواد معدنی به شرح زیر هستند:
• ویتامین‌های B: ویتامین‌های B می‌توانند به سم‌زدایی بدن در برابر مواد مضر و خطرناک کمک کنند.
• روی: این ماده معدنی دارای کارکردهای بااهمیت در بدن انسان شامل بهبود زخم و تسهیل فرآیند عادی لخته شدن خون است. علاوه بر این مصرف روی می‌تواند به خنثی شدن فعالیت مضر رادیکال‌های آزاد در بدن کمک کرده و با تقویت سیستم ایمنی باعث بهبود شرایط آسیب‌دیدگی کبد شود.
• آنتی‌اکسیدان‌ها: هر دوی ویتامین‌های E و C آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی در بدن هستند که به ترمیم بافت‌ها و مبارزه با عفونت کمک می‌کنند.
• کولین: کولین یک نوع ویتامین B است که نقش موثر در خارج کردن چربی از کبد دارد. تحقیقات اخیر انجام شده در این حوزه نشان می‌دهد بخش زیادی از چربی کبد در نتیجه فقر کولین در بدن ایجاد می‌شود.
در صورتی که به مشکل کبد چرب مبتلا شده و به دنبال بازیابی سلامتی و بازگشت به شرایط عادی هستید، یا اگر قصد دارید با استفاده از اقدامات مراقبتی ساده به حفظ سلامت کبد خود کمک کنید، لازم است این ویتامین‌ها و مواد معدنی را به رژیم غذایی روزانه خود اضافه نمایید.
بیشتر بخوانید: درمان کبد چرب الکلی
داروهای گیاهی مناسب برای بیماری کبد چرب
به غیر از ویتامین‌ها و مواد معدنی، مصرف برخی از داروهای گیاهی می‌تواند به حفظ سلامت کبد و بهبود عملکرد آن کمک کند. این داروهای گیاهی عبارتند از:
• بایرونی سفید (white byrony)
• قاصدک
• خار مریم
• مامیران بزرگ (chelidonium majus)
هر یک از این داروهای گیاهی می‌توانند به حفظ و نگهداری از سلامت و عملکرد کبد کمک کرده و مشکلات ناشی از ابتلا به بیماری کبد چرب را به حالت عادی باز گردانند. علاوه بر این برای استفاده از این داروها می‌توان از اسپری‌های مخصوص زیر زبانی برای چند بار در روز استفاده کرد تا به این ترتیب این عصاره‌های گیاهی به مقدار کافی در اختیار بدن قرار گیرند.
داروهای گیاهی که لازم است هنگام ایجاد مشکل کبد از مصرف آن‌ها خودداری شود
توجه داشته باشید همه داروهای گیاهی برای عملکرد کبد مناسب نیستند. در حقیقت، برخی از داروهای گیاهی برای عملکرد کبد مشکل ایجاد کرده و درواقع می‌توانند سلامت کبد را تهدید کنند. همچنین لازم به ذکر است هنگامی که مشکلات خاص برای کبد ایجاد می‌شود، بسیاری از داروهای گیاهی و مواد غذایی که قبلاً به صورت عادی امکان مصرف آن‌ها برای بیمار وجود داشت، باید با احتیاط مصرف شده و تداخل احتمالی آن‌ها با بیماری مورد بررسی قرار گیرد. برخی از داروهای گیاهی که لازم است در هنگام وارد شدن آسیب به کبد از مصرف آن‌ها خودداری شود به شرح زیر هستند:
• دارواش (mistletoe): مصرف این داروی گیاهی نتایج ترکیبی برای بیماری به همراه داشته اما می‌تواند در صورت مصرف نامناسب به کبد آسیب وارد کند.
• یربا مات (yerba mate): مصرف مقادیر زیاد این دارو می‌تواند باعث ابتلای فرد به سرطان کبد شود.
• قرص نعناع و مواد غذایی حاوی الکل سفید: این مواد می‌توانند به عنوان مواد سم‌زدا برای کبد مورد استفاده قرار گیرند، اما مصرف مقادیر زیاد از آن‌ها (به خصوص به شکل روغن) می‌تواند برای فرد آسیب‌زا بوده و خطر ترشح بیش از حد آنزیم‌های کبدی را افزایش دهد.
• سنبل‌الطیب: این داروی گیاهی نیز می‌تواند در صورت مصرف زیاد باعث وارد شدن آسیب به کبد شود.
• جوز هندی: این دارو حاوی تری میریستین (trimyristin) است که در حقیقت یک نوع چربی اشباع بوده و با ابتلا به بیماری کبد چرب ارتباط دارد.
• پونه
• ساسافراس (sassafras)
• ریشه گیاه کاوا (kava)
توجه داشته باشید در صورتی که به بیماری دیابت مبتلا هستید، لازم است شرایط بدن شما قبل از اضافه کردن هرگونه داروی گیاهی، ویتامین‌های اضافی، مواد معدنی، یا مکمل‌ها به رژیم غذایی به‌طور دقیق توسط پزشک مورد بررسی و معاینه قرار گیرد تا به این ترتیب از بی‌خطر بودن این کار برای شرایط بیماری اطمینان حاصل شود.
کالری را کاهش دهید
کاهش کالری به این معنی نیست که شما باید غذا خوردن را متوقف کنید و روزه بگیرید، به این معنی که غذای اضافی را صرفاً برای ذائقه بخورید.
طبق مطالعه ای که توسط مرکز بازیابی غذا انجام شد، تخمین زده می شود که بیش از 30 درصد از بیماران دارای اضافه وزن که سعی در کاهش وزن دارند، معیارهای تشخیصی اختلال پرخوری (BED) را دارند. اگر فردی از BED رنج می برد، مستعد ابتلا به بیماری کبد چرب خواهد بود. طبق انجمن گوارش آمریکا (AGA)، فرد مبتلا به بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) باید روزانه حدود 1200-1500 کالری مصرف کند. این محاسبه کالری به BMI فرد بستگی دارد. جایگزینی کربوهیدرات ها با غذاهای غنی از فیبر، خوردن تنقلات سالم مانند سالاد میوه یا سالاد سبزیجات بدون نمک یا شکر، و جایگزینی مرغ یا گوشت با غذاهای دریایی، مواد مغذی مورد نیاز بدن انسان را تامین می کند. بنابراین، خوردن یک غذای کافی برای رفع گرسنگی از افراط در خوردن کافی است.
روی فیبر تمرکز کنید
توصیه می شود برای داشتن یک زندگی سالم از مواد غذایی فیبردار استفاده کنید. بر اساس یک مقاله تحقیقاتی در مورد تغذیه و چاقی در پاتوژنز NAFLD در مجله جهانی گوارش، تخمین نشان می دهد که 20 تا 30 درصد از بزرگسالان در کشورهای توسعه یافته، 50 درصد در میان افراد مبتلا به دیابت و 80 درصد در افراد چاق دارای تجمع چربی اضافی هستند. در کبد به همین دلیل، تقریباً همه پزشکان از بیماران خود می خواهند که به جای غذاهای غنی از کربوهیدرات، غذاهای پر فیبر بخورند.
برخی از غذاهای غنی از فیبر در اینجا فهرست شده اند:
- لوبیا
- کلم بروکلی
- توت ها
- آووکادوها
- غلات کامل
- سیب
- میوه های خشک
- آجیل
غذاهای خاص را محدود کنید
اجتناب از غذاهای غنی از چربی های اشباع شده منجر به رسوب بیشتر چربی در کبد شما می شود. برخی از غذاهایی که باید توسط فردی که از بیماری کبد چرب رنج می‌برد محدود شود، در زیر فهرست شده‌اند:
- مرغ
- پنیر پر چرب
- ماست (به جز کم چرب)
- گوشت قرمز
- محصولات پخته شده و غذاهای سرخ شده با روغن نخل و نارگیل
- نوشابه ها و نوشابه ها و سایر مواد غذایی با قند افزوده
از الکل اجتناب کنید
نوشیدن بیش از حد الکل، حتی برای چند روز، می تواند باعث بیماری کبد چرب شود که به آن بیماری کبد چرب الکلی (ARLD) می گویند. الکل عمدتاً از اتانول و آب تشکیل شده است. مصرف محدود اتانول استرس را کاهش می دهد. اما مصرف زیاد اتانول منجر به اعتیاد و بیماری کبد چرب می شود.
آب بنوشید
آب نقش اصلی را در فرآیند متابولیسم ایفا می کند. شروع کبد چرب را کنترل می کند. آب برای عملکرد مناسب کبد مورد نیاز است.هنگامی که بدن شما کم آب می شود، اختلال در فرآیند متابولیسم رخ می دهد و منجر به تجزیه چربی برای عملکرد سلولی به جای ذخیره آن در کبد می شود. نوشیدن 2.5 لیتر آب در روز توصیه ایده آلی است که پزشکان تجویز می کنند. با این حال، مصرف آب با توجه به BMI توصیه می شود. دانستن چگونگی جلوگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب بسیار مهم است.
پیشگیری از بیماری کبد چرب
برای جلوگیری از ابتلا به بیماری کبد چرب، در اینجا مراحل خاصی وجود دارد که باید به شدت در سبک زندگی خود برای داشتن یک زندگی آرام و سالم دنبال کنید.
مصرف الکل را محدود یا اجتناب کنید
اگر فردی هستید که بیش از حد الکل مصرف می کنید، از شما درخواست می شود برای یک زندگی بدون استرس از مصرف آن اجتناب کنید. مصرف الکل به مقدار محدود استرس را کاهش می دهد، اما مصرف منظم آن منجر به اعتیاد و بیماری کبد چرب می شود. بهتر است به جای آسیب رساندن به خود از الکل اجتناب کنید.
وزن خود را مدیریت کنید
مدیریت وزن برای پیشگیری از ابتلا به بیماری های مختلف از جمله بیماری کبد چرب بسیار مهم است. یک مقاله تحقیقاتی با عنوان “بیماری کبد چرب غیر الکلی و سندرم متابولیک: اثرات کاهش وزن، مجله جهانی گوارش” بیان می کند که چاقی شایع ترین بیماری مرتبط با NAFLD است و کاهش وزن مداخله رایجی است که تمام پزشکی پزشکان توصیه می کنند. کاهش 5 تا 10 درصد وزن بدن با کاهش چاقی احشایی بدون کاهش توده عضلانی توصیه می شود. ورزش منظم باعث افزایش حساسیت عضلانی به انسولین می شود، اگرچه کاهش وزنی کاهش نمی یابد. مدیریت وزن باعث می شود که چه در داخل و چه در خارج احساس خوبی داشته باشید.
از یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی استفاده کنید
خوردن یک رژیم غذایی مغذی باعث کاهش وزن می شود و به کاهش التهاب در کبد چرب کمک می کند. مصرف غذاهای غنی از مواد مغذی مانند:
- کلم بروکلی، گل کلم و کلم بروکسل
- سبزی هایی مانند اسفناج و کلم پیچ
- کدو حلوایی، هویج، سیب زمینی شیرین، شلغم و کدو تنبل
- نخود فرنگی، لوبیا سبز، فلفل دلمه ای و مارچوبه را خرد کنید.
اقداماتی را برای مدیریت قند خون خود انجام دهید
- کاهش وزن بدن بدون از دست دادن توده عضلانی یک موضوع قابل تامل است. سطح قند خون خود را دنبال کنید تا بدانید چه غذایی مصرف می کنید باعث نوسان آن می شود.
- توصیه می شود وعده های غذایی را حذف نکنید. حتی در ساعات روزه داری مصرف میوه و شیر و عدم گرسنگی توصیه می شود.
- انتخاب غذاهای کم کالری، چربی اشباع، چربی ترانس و غیره برای یک روز فعال و سبک زندگی فعال توصیه می شود.
- به جای نوشیدن نوشابه ها و نوشیدنی های حاوی شکر اضافه، آب را انتخاب کنید.
درمان توصیه شده توسط پزشک را دنبال کنید
همانطور که در بالا ذکر شد، بدن هر انسانی منحصر به فرد است. توصیه یک پزشک در مورد برنامه غذایی خود قبل از اینکه آن را دنبال کنید توصیه می شود، زیرا ممکن است ندانید بدنتان چه مواد مغذی ندارد. بنابراین، انتخاب مشاوره با پزشک یک تصمیم خوب است تا گزینه های خود انتخابی.
حداقل 30 دقیقه ورزش کنید
سی دقیقه ورزش منظم وزن شما را کنترل کرده و از افزایش وزن جلوگیری می کند. انرژی را افزایش می دهد و با بیماری ها و بیماری ها مبارزه می کند. انجام ورزش هر روز خلق و خوی شما را تقویت می کند و شما را در طول روز پرانرژی نگه می دارد. ورزش فرآیند متابولیک شما را بهبود می بخشد و اندام های داخلی را ایمن و سالم نگه می دارد. همچنین چربی اضافی بدن را می سوزاند، بنابراین بیماری کبد چرب قابل پیشگیری یا کنترل است.