کبد چرب و دیابت دو بیماری متابولیکی مهم هستند که شیوع آنها در سراسر جهان در حال افزایش است. مطالعات نشان می‌دهند که کبد چرب و دیابت به شدت با یکدیگر مرتبط هستند و هرکدام می‌توانند به تشدید علائم و عوارض دیگری منجر شوند. در این مقاله، به بررسی ارتباط پیچیده بین کبد چرب و دیابت پرداخته خواهد شد.
ارتباط کبد چرب و دیابت چیست؟
بیماری کبد چرب ارتباط نزدیکی با دیابت به خصوص دیابت نوع 2 دارد. یک نکته‌ی منحصر به فرد در مورد کبد چرب و دیابت این است که این بیماری‌ها هر دو بر یکدیگر تاثیر می‌گذارند. در واقع هر کدام می‌توانند علت و معلول دیگری باشند.
به بیان دیگر افراد مبتلا به این بیماری بیشتر در معرض ابتلا به دیابت نوع 2 هستند و همچنین دیابت نوع 2 می‌تواند باعث ایجاد و یا پیشرفت این بیماری شوند. حدود پنجاه درصد از افرادی که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند به این بیماری نیز مبتلا هستند.
یکی از دلایل مهم بروز دیابت نوع 2، مقاومت به انسولین است. بر اساس تحقیقات انجام شده افرادی که نسبت به انسولین مقاومت دارند بیشتر در معرض ابتلا به کبد چرب هستند.
مقاومت به انسولین در چربی شکم که از نظر متابولیسمی بسیار فعال است، تاثیر قابل توجهی دارد. زمانی که انسولین به دلیل مقاومت سلول‌ها نسبت به انسولین قادر نیست به طور موثر عمل کند، چربی شکم اسیدهای چرب آزاد را در بدن آزاد می‌نماید.
این اسیدهای چرب آزاد در بدن به تری گلیسیرید تبدیل می‌شوند و با ذخیره شدن در سلول‌های کبد منجر به ایجاد التهاب خفیف و مزمن در کبد و آسیب به بافت کبد می‌شوند و در نهایت منجر به بیماری کبد چرب می‌شوند. از سوی دیگر افزایش چربی در سلول‌های کبد باعث مقاومت نسبت به انسولین می‌شود و این چرخه‌ی باطل به همین صورت ادامه پیدا می کند.
عوامل خطر برای بروز کبد چرب در افراد دیابتی
معمولاُ کبد چرب و دیابت با شرایطی تحت عنوان سندرم متابولیک همراه هستند که شامل وجود چند بیماری به صورت همزمان است. این بیماری‌ها عبارتند از:
- چاق بودن و یا چاقی شکمی
- افزایش سطح قند خون ناشتا
- بالا بودن سطح تری گلیسیرید و پایین بودن سطح کلسترول HDL پایین
- بالا بودن فشار خون
عوامل خطر دیگری که می‌تواند احتمال بروز کبد چرب و دیابت را افزایش دهد عبارتند از:
- مصرف الکل
- نداشتن فعالیت بدنی
- رژیم غذایی نامناسب
- کبد چرب در بارداری
- افزایش سن
- سندرم متابولیک
علائم و نشانه‌های کبد چرب و دیابت
کبد چرب و دیابت معمولاُ علبا علائم خاصی بروز نمی‌کند. با این وجود برخی از علائمی که ممکن است وجود داشته باشد عبارت است از:
- خستگی به صورت مداوم
- اختلال در تمرکز
- احساس فشار در قسمت بالای شکم
- احساس سیری
- ناراحتی هنگام دراز کشیدن به سمت راست
- تیره شدن رنگ ادرار
- مدفوع سبک
- حالت تهوع
- زرد شدن پوست
- تورم شکم و پاها
- ضعف عضلانی
بیشتر بخوانید: بهترین دکتر کبد چرب در تهران
تاثیر تغذیه و رژیم در کنترل کبد چرب و دیابت
هیچ رژیم غذایی خاصی برای درمان کبد چرب و دیابت وجود ندارد؛ با این وجود با کاهش وزن می‌توانید پیشرفت هر دو بیماری را کاهش دهید.
اضافه وزن و چاقی علت اصلی ابتلا به کبد چرب در افراد دیابتی است. به همین دلیل با تغذیه مناسب و داشتن یک رژیم غذایی سالم می‌توانید وزن خود را کاهش دهید و احتمال بروز بیماری را کاهش دهید. همچنین در صورتی که مبتلا به دیابت و کبد چرب هستید با کاهش وزن و دستیابی به وزن مناسب می‌توانید روند پیشرفت این بیماری‌ها را کنترل نمائید.
در ادامه نکاتی که در تغذیه و رژیم غذایی مناسب برای کبد چرب و دیابت باید رعایت شود ذکر می‌شود.
این مواد را در برنامه‌ی رژیم غذایی روزانه‌ی خود بگنجانید:
- میوه و سبزیجات
- پروتئين‌های بدون چربی مانند مرغ، ماهی سفید و گوشت بوقلمون
- عدس و حبوبات
- غلات کامل
- چربی‌های سالم مانند روغن زیتون و آجیل
- قهوه‌ی بدون شکر
- چای سبز
- غذاهای حاوی اسیدهای چرب امگا3 مانند ماهی سالمون، ساردین، گردو و دانه کتان
مواد غذایی دارای قند و چربی اشباع را باید از رژیم غذایی خود حذف کنید، به عنوان مثال:
- بیسکویت‌ها
- کیک‌ها
- بستنی
- دسر
در صورتی که قادر به حذف کامل این مواد غذایی نیستید بهتر است مصرف آنها را تا جای که امکان دارد کاهش دهید.
نکته‌ی مهم دیگری که در رژیم دیابت و کبد چرب باید به آن توجه نمائید این است که اگر سیگاری هستید و یا به صورت مفرط الکل مصرف می‌نمائید باید هر دو را ترک کنید. هم سیگار و هم الکل می‌توانند روند بیماری شما را با پیچیدگی‌هایی همراه نماید.
بیشتر بخوانید: کبد چرب و ریزش مو
راه های کنترل کبد چرب و دیابت
هیچ دارویی که بتواند دیابت و کبد چرب را به طور کامل درمان نماید وجود ندارد. تنها راهکارهایی که می‌تواند از پیشرفت این بیماری‌ها و بدتر شدن علائم و عوارض هر دو بیماری پیشگیری نماید عبارتند از:
- نگه داشتن وزن در محدوده‌ی طبیعی
- داشتن رژیم غذایی سالم
- افزایش فعالیت بدنی
- مدیریت قند حون، فشار خون و کلسترول
سخن آخر
در نتیجه‌گیری، می‌توان گفت که کبد چرب و دیابت به شدت با یکدیگر مرتبط هستند و این ارتباط می‌تواند به شکل یک چرخه معیوب عمل کند، که هر یک از این بیماری‌ها دیگری را تشدید می‌کند. پیشگیری و مدیریت موثر این دو بیماری نیازمند رویکردهای چندجانبه‌ای است که شامل تغییرات در سبک زندگی، رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و کنترل دقیق قند خون می‌شود.